Cab(ba)la: Pheùp bí truyeàn (xem theosophy; phaùp thuaät thoâng truyeàn Kinh thaùnh cuûa Do thaùi; bí thuaät ñeå giao thoâng vôùi theá giôùi sieâu vieät)
Cabbalistic: Thuoäc bí phaùp, phaùp thuaät, thaàn thoâng, bí hieåm
Caesaropapism: Theå cheá /chuû thuyeát löôõng quyeàn nguyeân thuû (naém caû quyeàn ñôøi laãn quyeàn ñaïo)
Caesura: Ngaét gioïng (trong caùch ngaâm thô)
Caesarean/Cesarian: Moå daï con
Caiaphas: Cai-pha
Cain: Ca-in
Calced: Ñi giaøy
Calefactory: Loø söôûi; bình söôûi tay (bình caàu chöùa nöôùc noùng ñeå linh muïc söôûi tay khi laøm leã)
Calendar: Nieân lòch
Church liturgical c.: giaùo lòch
Gregorian c.: nieân lòch do ÑGH Greâgoârioâ XIII aán ñònh (n. 1582)
Julian c.: nieân lòch do Giulioâ Ceâsar aán ñònh
Calixtines: Phe cheùn thaùnh (nhaùnh oân hoøa cuûa phaùi löôõng hình Huss(-ita): x. utraquism)
Calling: Ôn goïi; thieân höôùng; ngheà nghieäp
Callous(-ness): Nhaãn taâm
Calm: Yeân laëng/tónh; bình/ñieàm tónh, thanh thaûn
Calumny: Vu khoáng/caùo
Calvary: Ñoài soï, Canveâ
Calvinism: Thuyeát/phaùi Calvin († 1564)
Camaldolese: Tu só Doøng Camaldoli (do thaùnh Roâmualñoâ saùng laäp, n. 1012)
Camauro: Muõ nhung ñoû (cuûa ÑHG: thôøi xöa)
Camerlengo, Camerarius: Haàu caän/thò tuøng vieân
Campanile: Thaùp chuoâng
Canaanite: Ngöôøi Ca-na-an
Simon the C.: Simoân Canaan (toâng ñoà: Mt 10.4)
Candelabrum: Ñeøn truï, ñeøn giaù nhieàu ngoïn
Candidate: ÖÙng vieân, cöû v., öùng sinh, döï tuyeån, thí sinh
Candle: Caây neán
Paschal c.: neán Phuïc sinh
Candlemas: Leã neán (2-2)
Candlestick: Giaù ñeøn neán, chaân neán
Canon: Quy taéc, tieåu chuaån; kieåu maãu; thö quy, quy ñieån; ñieàu khoaûn
c .of a council: khoaûn luaät
c. of the Mass: leã quy
c. of Scripture: chính luïc Kinh thaùnh
c. of Muratori: baûn keâ caùc saùch Kinh thaùnh do oâng Muratori (1672-1750) khaùm phaù
c. within the c.: coát tuûy quy ñieån
Canon: Kinh só
c. Penitenciary: k. s. xaù giaûi
c. Regular: k. s. doøng
Canon Law: Giaùo luaät
Canoness: Nöõ kinh só
Canonical: Theo giaùo luaät
c. celebration: cöû haønh theo theå thöùc g. l.
c. effects: giaù trò giaùo luaät
c. form: theå thöùc luaät ñònh
c. hours: caùc giôø kinh
c. mission: boå nhieäm, uûy thaùc hôïp luaät
c. penance: nghi thöùc giaûi toäi (xöa)
c. possession: chính thöùc ñaûm nhaän nhieäm vuï
c. visitation: kinh löôïc theo g. l.
Canonicals: Leã phuïc giaùo só
Canonicity: Quy ñieån tính
Canonist: Chuyeân vieân giaùo luaät, nhaø giaùo luaät
Canonize(-ation): Phong thaùnh; lieät keâ vaøo quy ñieån, quy muïc
Canons, regular: Kinh só doøng
Canopy: Tröôùng, taùn; voøm
Canossa, to go to: Haï mình, cuùi mình tröôùc moät ñoái thuû (chòu thua sau traän ñaáu)
Cantata: Thaùnh ca ñoaûn baûn, Cantat
Canticle: Baøi thaùnh ca, ca vònh
C. of Canticles: Dieãm ca, Dc
C. of the Sun: baøi ca maët trôøi (cuûa thaùnh Phanxicoâ Assisi)
Cantor: Thaùnh ca vieân; lónh xöôùng vieân
Caodaism: Cao Ñaøi tam kyø phoå ñoä
Capernaum: Ca-phaùc-na-um
Capital: Thuû ñoâ/phuû; chöõ hoa; chuû yeáu; voán, tö baûn
c. punishment: töû hình
c. sins: caên toäi, caùc moái toäi ñaàu
c. virtues: caên ñöùc, caùc nhaân ñöùc chính
Capitalism: Tö baûn chuû nghóa
Capitular Mass: Thaùnh Leã coäng ñoaøn kinh só
Capitulary: Taäp quy cheá daân söï; cuoán quy luaät cuûa: ñòa phaän, kinh só ñoaøn, v.v.; (xöa) baûn daãn nhaäp (toùm löôïc noäi dung moãi moät cuoán saùch) Kinh Thaùnh
Cappa: AÙo choaøng
c. magna: aùo choaøng lôùn (cuûa caùc hoàng y vaø giaùm muïc)
Cappadocian Fathers: Caùc Giaùo phuï Capañoâxia (Basilioâ, Greâgoârioâ Nazianzoâ vaø Greâgoârioâ Nisa)
Captatio benevolentiae: Löôøng nònh, laáy loøng
Captivity Epistles: Nguïc trung thö (Pl, Cl, Ep, Plm)
Capuchins: Tu só Doøng Phanxicoâ caûi caùch
Caput: Ñaàu; thuû lónh
Cardinal: Hoàng y (ñk 349); caên baûn, chuû choát
c. Bishop: hoàng y ñaúng giaùm muïc (ñk 350)
c. Camarlengo: h. y thò thaàn
c. Deacon: h. y ñaúng phoù teá
c. Dean: h. y nieân tröôûng
c. Legate: h. y ñaëc söù
c. Prefect: h. y boä tröôûng
c. Priest: h. y linh muïc
c. Protector: h. y baûo trôï
c. Proto-deacon (first c. deacon): h. y tröôûng ñaúng phoù teá
c. Vicar: h. y ñaïi dieän/giaùm quaûn
Cardinal Virtues: 4 baûn ñöùc truï (khoân ngoan, tieát ñoä, duõng löïc vaø coâng chính)
Cardinalate: Chöùc hoàng y
Care of Souls: Taùc vuï (luaät ñònh) chaêm lo cho caùc linh hoàn (ñk 150)
Cargo Cult: Ñaïo thôø ñoà vaät (phong traøo toân giaùo Meâlaneâdi gioáng nhö Thieân sai thuyeát)
Caritas Intenationalis: Hoäi cöùu teá Coâng giaùo quoác teá
Carmel: Nuùi Caùc-men
Carmelite: Tu só Doøng Cameâloâ/Caùt Minh
Carnal: Xaùc thòt, nhuïc duïc
Carnival: Hoäi caùcnavan, leã hoäi vui chôi coâng coäng tröôùc muøa trai giôùi (Muøa Chay)
Carolingian: Lieân quan ñeán thôøi Charlemagne († 814; thôøi ñaïi, caûi caùch, vv)
Cartesianism: Chuû thuyeát Descartes (1596-1650)
Carthage councils: Caùc coâng ñoàng Caùcthagoâ (tk 3-5)
Carthusians: Tu só Doøng thaùnh Brunoâ (1032-1101)
Case: Tröôøng hôïp; traïng huoáng, hoaøn caûnh; vuï, noá; (ngöõ=) caùch, theå caùch
c. of conscience: noá/nghi vaán löông taâm
reserved c.: noá daønh rieâng
Cassock: AÙo doøng (x. soutane)
Caste: Ñaúng caáp, taàng lôùp xaõ hoäi
Casualism: Thuyeát ngaãu nhieân
Casualness: Tính ngaãu nhieân
Casuistry: Giaûi nghi hoïc, öùng duïng hoïc; kyõ thuaät giaûi caùc noá löông taâm
Catacomb: Hang toaïi ñaïo
Catafalque: Buïc quan taøi, giaøn/ñaøi linh cöõu
Cataphatic theology: Thaàn hoïc tích cöïc
Catechesis: Huaán giaùo, daïy giaùo lyù
Catechetical: Lieân quan ñeán huaán giaùo
c. value: giaù trò huaán giaùo
Catechetics: Thuaät huaán giaùo
Catechism: Saùch giaùo lyù, saùch boån
Catechist: Giaùo lyù vieân, giaûng vieân giaùo lyù
Catechize: Daïy giaùo lyù
Catechumen: Ngöôøi döï toøng
Mass of the c.: phaàn ñaàu Thaùnh Leã (tröôùc luùc daâng leã)
Catechumenate: Thôøi gian döï toøng
Categorical: Döùt khoaùt, nhaát quyeát; thuoäc phaïm truø
c. imperative: quy taéc luaân lyù tuyeät ñoái (thuyeát Im. Kant)
Category: Loaïi, haïng, khoái; phaïm truø
Catena: Saùch chuù giaûi (xöa: giaûi thích töøng caâu KT vôùi nhieàu chuù daãn cuûa caùc taùc giaû khaùc nhau)
Cathari(-st): Laïc giaùo Cathar (traøo löu nhò nguyeân, khoå haïnh Trung coå)
Catharsis: Taåy röûa; giaûi toûa/vi taâm thaàn; thanh taåy taâm hoàn; quaùn tröôøng, röûa ruoät
Cathedra: Toøa, ngai, giaûng ñaøn, gheá/chöùc giaùo sö
ex c.: töø thöôïng toøa (giaùo huaán), duøng quyeàn toái thöôïng; döùt khoaùt
Cathedral: Nhaø thôø chính toøa
c. chapter: kinh só ñoaøn
c. school: tröôøng daïy haùt cho ca ñoaøn (xöa)
Cathedraticum: Thueá chính toøa (phaàn ñoùng goùp giaùo xöù naïp cho giaùm muïc, theo Giaùo luaät cuõ)
Catholic: Coâng giaùo
c. Action: c. g. tieán haønh
c. Apostolic Church: GH ñaïi coâng söù ñoà (giaùo phaùi Tin laønh: Irvingites)
c. Church: GH c. g.
c. Epistles, Letters: caùc thö chung (KT: Gc, 1+2Pr, 1+2+3Ga, Gñ)
c. Majesty: vua Taây ban nha
c. Relief [Emancipation] Acts: ñaïo luaät giaûi phoùng (traû cho ng. daân caùc quyeàn coâng daân maø tröôùc ñoù Anh quoác ñaõ töôùc maát)
Catholicate: Ñòa haït/chöùc giaùo chuû (trong GH töï trò Ba tö, Armeânia, Georgia)
Catholicism: GH (theá giôùi, tính chaát) coâng giaùo
popular c.: giôùi coâng giaùo bình daân
Catholicity: Tính chaát phoå quaùt, coâng giaùo tính
actual c.: coâng giaùo tính thöïc chaát
moral c.: c. g. t. tinh thaàn
physical c.: c. g. t. thöïc söï
virtual c.: c. g. t. tieàm taøng
Catholicos: Töôùc hieäu giaùo chuû (trong caùc GH Armenia, Georgia vaø Asyria)
Causa sui: Töï nhaân
Causality: Töông quan nhaân quaû, nguyeân nhaân tính
law of c.: ñònh luaät nhaân quaû
principle of c.: nguyeân lyù nhaân quaû
Causative: Taùc ñoäng nhö laø nguyeân nhaân, tính caùch nguyeân nhaân
Cause: Nguyeân nhaân, caên côù, duyeân do: nguyeân nhaân toái thöôïng (TC)
disposing c.: nguyeân nhaân chuaån bò
efficent c.: n. nh. taùc thaønh
exemplary c.: nguyeân nhaân moâ phaïm, kieåu maãu
final c.: nguyeân nhaân muïc ñích, cöùu caùnh
first c.: n. nh. ñeä nhaát
formal c.: n. nh. moâ thöùc
instrumental c.: nguyeân nh. duïng cuï
material c.: n. nh. chaát theå
meritorious: vì coâng ñöùc
moral c.: n. nh. luaân lyù
principal c.: nguyeân nhaân chuû yeáu, chính nhaân
remote c.: n. nh. xa/giaùn tieáp, vieãn nhaân
second c.: nguyeân nhaân ñeä nhò, thöù nhaân
secondary c.: nguyeân nhaân phuï thuoäc
sufficient c.: nguyeân nhaân toaøn tuùc, tuùc nhaân
supreme c.: n. nh. toái cao
total c.: n. nh. toaøn dieän
ultimate: n. nh. toái haäu
Cause-effect relationship: Quan heä nhaân quaû
Cause: Vuï kieän, vuï aùn, aùn kieän
c. of canonization: vuï phong thaùnh
Cause: Lyù do; söï nghieäp
Cautel: Quy taéc chöõ ñoû (veà caùc bí tích)
Caution: Caån thaän, thaän troïng; caûnh baùo/caùo
Cautiones: Lôøi höùa hoân nhaân khaùc ñaïo (baûo ñaûm seõ giaùo duïc con caùi trong ñöùc tin coâng giaùo)
CE: Church of England: GH Anh (Anh giaùo)
CE: Christian era, common era: Coâng nguyeân
Cedron: Kít-roân
CELAM: Lieân hieäp caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc Chaâu Myõ Latinh
Celebrant: Chuû teá/leã
Celebrate(-tion): Möøng kính; cöû haønh cuoäc/leã möøng
c. the memory: kính nhôù
Celebret: Chöùng thö haønh leã
Celestial: Thuoäc veà: trôøi, Thieân vöông, th. giôùi
c. bodies: vaät theå thieân giôùi; thieân theå
c. city: thieân ñoâ
c. hierarchy: thieân phaåm/traät (thieân thaàn)
c. mechanics: cô hoïc thieân theå
Celibacy: Ñôøi/tình traïng ñoäc thaân
Celibate: Ñoäc thaân
Cell: Phoøng nhoû; xaø lim; teá bao; chi boä
Cellarer: Ñan só löông ñaøi (lo veà löông thöïc)
Celt(-ic): Ngöôøi (daân toäc) Xen-tô
Celtic Church: GH Xen-tô (ôû Anh quoác tröôùc thôøi thaùnh AÂugutinoâ Canterbury († 605)
c. cross: thaäp giaù coù vaønh troøn
Cemetery: Nghóa trang/ñòa, ñaát thaùnh
Cenacle: Nhaø/phoøng tieäc ly
Conobite: Ñan só; coäng ñoaøn aån tu
Cenotaph: Quan taøi troáng, ñaøi kyû nieäm
Censer: Bình (xoâng) höông, lö höông
Censor: Kieåm duyeät vieân
Censorship: Chính saùch kieåm duyeät (saùch baùo)
Censure: Hình phaït chöõa trò, giaùo vaï (ñk 1331), kieåm tröøng; kieåm duyeät/ñònh
c. a jure: giaùo tröøng do luaät
ecclesiastical c.: giaùo tröøng
ferendae sententiae c.: giaùo tröøng haäu keát (ñk 1314)
latae senentiae: giaùo tröøng tieàn keát
reserved c.: giaùo vaï: bieät caàm, bieät quyeàn, daønh rieâng (ñk 1354 §3)
Center/centre: Taâm ñieåm; trung taâm; ñieåm/phaàn chuû yeáu
Centering prayer: Suy nieäm quy thaàn, quy thaàn nieäm
Centered(-ness), self-: Quy ngaõ
Cento: Thi phaåm raùp noái, baøi chaép nhaët; chuoãi caùc caâu tröng daãn Kinh Thaùnh
Centrifugal: Ly taâm
Centripetal: Höôùng taâm
Centurion: Quan baùch quaân
Century: Theá kyû; ñoäi traêm quaân; taäp traêm ñoaïn
Cerecloth: (xöa) Khaên chuøi saùp (baøn thôø)
Ceremonial: Thuoäc nghi thöùc; boä nghi thöùc; saùch nghi thöùc
c. of Bishops: saùch nghi thöùc cuûa GM
Ceremony: Nghi thöùc/leã
Cerinthians: Laïc giaùo Cerinthoâ (th 1-2)
Certain(-ty): Chaéc chaén
Certify: Chöùng thöïc, xaùc thöïc
Certitude: Xaùc thöïc tính; xaùc nhieân tính; nieàm xaùc quyeát/tín
extrinsic c.: ngoaïi lyù
formal c.: minh baïch, döùt khoaùt
intrinsic c.: noäi lyù
metaphysical c.: sieâu hình (tuyeät ñoái)
moral c.: xaùc tín luaân lyù/leõ thöôøng (chaéc ñuû ñeå haønh ñoäng, ñk 1608)
Chain: Xích, xieàng; daõy, traøng; maïng löôùi
c. letter: thö daây chuyeàn
c. reaction: phaûn öùng daây chuyeàn, lieân tieáp
Chained Bibles: Saùch Kinh thaùnh caøi giaây (ñeå khoûi bò ñaùnh caép)
Chair: Ngai toøa, toøa giaûng, gheá hoaëc chöùc giaùo sö
c. of Peter: ngai toøa Pheâroâ; uy theá cuûa ÑGH
c. of theology: chöùc hoaëc gheá daïy thaàn hoïc
Chalcedon: Canxeâñoân, Khalkeâñoân (coâng ñoàng n. 451)
Chaldean: Can-ñeâ
C. Curch/Rite: GH/leã ñieån Can-ñeâ (nhaùnh Nestoârioâ)
Chalice: Cheùn leã/thaùnh
c. veil: chaên phuû cheùn
Chamberlain: Thò thaàn
Cardinal c.: h. y. nhieáp chính (thôøi gian troáng ngoâi GH)
Ch. of Sword and Cape: thò thaàn (giaùo daân; Ñöùc Phaoloâ VI giaûi boû chöùc naøy n. 1958)
Chance: Tình côø, ngaãu nhieân; cô hoäi/may
Chancel: Cung thaùnh (phaàn chung quanh baøn thôø)
Chancellor: Chöôûng aán (ñk 482)
Chancery: Giaùo phuû, toøa/vaên phoøng giaùm muïc
Chant: Thaùnh ca, baøi haùt, ñieäu haùt
Gregorian c.: bình ca
melismatic c.: ca ñieäu ñoäc vaän ña aâm (moät vaàn maø haùt ngaân nga qua nhieàu noát nhaïc)
syllabic c.: töøng vaân
Chantry: Thieän quyõ caùc linh hoàn (ñeå daâng leã cho keû quaù coá); nguyeän ñöôøng caùc linh hoàn (ñeå laøm caùc leã aáy)
Chaos: Hoãn ñoän; hoãn loaïn
Chapel: Nhaø nguyeän, nguyeän ñöôøng
c. of Ease: nhaø nguyeän tuøy tieän (nhaø nguyeän caïnh)
private c.: phoøng nguyeän (ñk 1226)
Chaplain: Tuyeân uyù (ñk 564)
military c.: t. u. quaân ñoäi
C. of His Holiness: ñöùc oâng (baäc t. u.)
Chaplet: Traøng haït/chuoãi
Chapter Hoäi; ñaïi hoäi, (doøng) tu nghò
Cathedral c.: Hoäi kinh só (ñk 503);
c. House: phoøng ñaïi hoäi
c. of. faults: hoäi trò loãi
Conventual c.: cuoäc hoïp coäng ñoaøn tu só, tu nghò
General c.: toång tu nghò, toång coâng hoäi
Chapter, Little: Baøi ñoïc ngaén
Character: Tính tình; tính caùch, t.chaát; tö caùch, ñaëc ñieåm, caù tính; chí khí
Sacramental c.: aán tích
Characterology: Tính tình hoïc
Charge: Khoái naëng; giaù tieàn; nhieäm vuï; aùn buoäc toäi; dieãn töø (cuûa caùc beà treân cao caáp... nhaân caùc dòp ñi kinh löôïc)
Charism(-a): Ñoaøn/ñaëc suûng
c. of truth: ñ. s. chaân lyù
Charismatic: Thuoäc: Thaàn Linh; coù tính caùch ñoaøn suûng
c. Movement, Renewal: phong traøo: Thaùnh Linh, canh taân
Charitable: Nhaân aùi, ñoä löôïng
Charity: Baùc/ñöùc aùi, tình yeâu; hoäi töø thieän, cöùu teá; cuûa boá thí
heroic act of c.: nghóa cöû baùc aùi anh huøng (daâng heát moïi coâng ñöùc rieâng cuõng nhö ñöôïc öùng chæ ñôøi naøy vaø ñôøi sau ñeå giuùp cho caùc linh hoàn nôi luyeän nguïc)
sister of c.: Nöõ töû baùc aùi (Doøng thaùnh Vinh Sôn)
Charms: Söùc quyeán ruõ; duyeân daùng; buøa meâ, laù buøa
Charterhouse: Tu vieän Doøng thaùnh Brunoâ
Chartreuse, The Great: Ñan vieän thaùnh Brunoâ (saùng laäp taïi Grande-Chartreuse gaàn Grenoble, Phaùp)
Chaste(-ity): Trinh baïch, tr. khieát, khieát tònh, trong traéng
Chastise: Tröøng trò, ñaùnh ñaäp; hình phaït
Chasuble: AÙo leã ngoaøi
Cheat(-ing): Gian laän, löøa gaït, löøa ñaûo
Cheirotonia: Nghi thöùc ñaët tay (phong chöùc)
Cherubicon: Baøi ca Keârubim (phuïng vuï Ñoâng phöông)
Cherub(-im): Minh thaàn, thaàn phaåm Keârubim
Cherubic: Troøn trænh xinh xaén, ngaây thô trong saùng, ñeïp nhö tieân
Chiasmus: Pheùp ñoái ngaãu treùo, caùch chuyeån hoaùn caâu ñoâi
Child abuse: Haønh haï/ ngöôïc ñaõi treû con
Childermas: Leã Caùc Thaùnh Anh Haøi (28 thaùng 12)
Childhood: Tuoåi thô, thôøi thô aáu, thieáu thôøi
Childlikeness: Nhö treû con, ngaây thô, hoàn nhieân
Child of Mary: Hoäi Con ÑM
Children's Crusade: Nghóa binh thieáu nhi (n. 1212)
Chiliasm: Thieân nieân thuyeát
Chi-Rho:
: Chöõ vieát taét cuûa CristoV (X=khi+P=roâ)
Chirognomy: Thuaät xem töôùng tay
Chirograph: Thuû buùt, vaên töï vieát tay (thö cuûa ÑGH)
Chirotony: Nghi thöùc ñaët tay
Chivalry: Phong caùch hieäp só; taùc phong lòch söï
Choice, moral: Söï löïa choïn luaân lyù
Choir: Buïc (daønh cho:) ca ñoaøn/hoäi haùt, kinh só, v.v.; ban leã nhaïc
c. boy: em hoäi haùt, thieáu ca vieân
c. master: ca tröôûng
c. of angels: 9 phaåm thieân thaàn
c. school: tröôøng nhaø thôø lôùn
c. Sisters: Nöõ kinh só (coù boån phaän haùt kinh nhaät tuïng; khaùc vôùi lay Sisters)
Choral: Thuoäc ca ñoaøn; hoäi hôïp xöôùng
Chorale: Baøi hôïp xöôùng; daøn hôïp xöôùng
Chorbishop (chorepiscopus): (xöa) Giaùm muïc mieàn queâ (chæ coù quyeàn haønh haïn cheá)
Chorister: Thaønh vieân ca ñoaøn, ca vieân
Chorus: Daøn hôïp xöôùng; ñoaïn hôïp xöôùng; ñoàng thanh taùn thaønh
Chrism: Daàu (hieán) thaùnh
c. Mass: leã (laøm pheùp) daàu
Chrismal, chrismatory: Bình/hoäp daàu thaùnh
Chrismation: Xöùc daàu thaùnh; Theâm söùc (Ñoâng phöông)
Christ: Kitoâ, Ñaáng chòu xöùc daàu, Meâsia
C. event: bieán coá ÑK (söï kieän lòch söû)
C. of faith: ÑK cuûa ñöùc tin (nhö GH tuyeân tín)
Christ-figure: Dung maïo (gioáng nhö) ÑK
Christen(-ing): Röûa toäi; ñaët teân
Christendom: Coäng ñoaøn/ theá giôùi Kitoâ giaùo
Christian: Ngöôøi kitoâ, kitoâ höõu
c. Brothers: Sö huynh La san (FSC)
c. doctrine: giaùo lyù kitoâ
c. era: thôøi ñaïi Chuùa Kitoâ
C. Life Communities (CVX): Coäng Ñoaøn Ñôøi Soáng Kitoâ (Hieäp Hoäi Thaùnh Maãu ngaøy tröôùc)
C. Majesty, His Most: vua nöôùc Phaùp
c. name: teân thaùnh
c. science: khoa hoïc kitoâ (toân phaùi do Mary B. Eddy saùng laäp (1879), chuû tröông coù quyeàn chöõa beänh qua nieàm tin vaø töø choái duøng ñeán y khoa)
Christianity: Kitoâ giaùo, ñöùc tin hoaëc tinh thaàn kitoâ
anonymous c.: Kitoâ giaùo khoâng teân, k.g. taïi taâm
Christianization: Kitoâ giaùo hoùa, kitoâ hoùa, laøm cho thaám nhuaàn, mang laïi tinh thaàn kitoâ
Christic: Thuoäc veà (lieân quan ñeán) ÑK
Christmas: Ngaøy Leãâ giaùng sinh, No-en
C. tide/time: muøa Giaùng sinh
Christocentric(-ism): Chuû höôùng quy Kitoâ, Kitoâ höôùng taâm luaän (ñaët ÑK laøm trung taâm)
Christogenesis: Kitoâ dieãn hoùa chuû thuyeát
Christological: Thuoäc ÑK hoaëc Kitoâ hoïc
c. title: danh hieäu ÑK
Christology: Kitoâ hoïc
analytical c.: k. h. giaûi tích
biblical c.: k. h. kinh thaùnh
c. from above, descending: kitoâ hoïc thöôïng xuaát, giaùng trình
c. from below, ascending: k. hoïc haï khôûi, thaêng trình
funcional c.: kitoâ hoïc chöùc naêng/taùc naêng
ontological c.: k. h. höõu theå
process c.: kitoâ hoïc trình töï
Spirit c.: k. h. Thaùnh Linh
transcendental c.: kitoâ hoïc sieâu nghieäm
Christomorphous: Daïng thaùi ÑKâ
Christonomy: Quy phaïm ÑK
Christophany: ÑKâ hieån dung/linh
Christophers: Hieäp hoäi kitoâ vieân (do Cha J. Keller, M.M. saùng laäp n. 1945, ñeå quaùng baù tinh thaàn kitoâ)
Chronicler: Taùc giaû saùch Söû bieân nieân, bieân nieân söû gia
Chronicles: Söû bieân nieân, 1Sb, 2Sb
Chronology: Nieân ñaïi hoïc, baûng nieân ñaïi
Chrysostom, John: Gioan Kim khaåu
Church: Hoäi thaùnh, Giaùo hoäi; giaùo phaùi
C. history: Giaùo söû
C. of England: GH Anh quoác, Anh giaùo
C. order: thöù traät trong GH
C. ritual: leã ñieån GH
Latin C.: GH Latinh
militant C.: GH chieán ñaáu, GH taïi theá
Roman C.: GH coâng giaùo Roâma
suffering C.: GH ñau khoå, GH luyeän traïng
triumphant C.: GH khaûi hoaøn, hieån thaéng, treân trôøi
Church: Nhaø thôø, giaùo ñöôøng (ñk 1214)
collegial c.: nhaø thôø kinh só
parish c.: nhaø thôø giaùo xöù
c. warden: oâng töø (ngöôøi troâng giöõ nhaø thôø); thaønh vieân ban quaûn lyù taøi saûn nhaø thôø
Churching: Ban pheùp laønh cho phuï nöõ thôøi sinh nôû
Churchyard: Vöôøn (khuoân vieân) nhaø thôø (coù khi ñöôïc duøng laøm nghóa trang)
Ciborium: Bình thaùnh (ñöïng Mình Thaùnh)
Cilicium: AÙo loâng gai, aùo nhaëm
Cinture: Daây thaét löng (leã phuïc)
Circular: Ñöôøng tron, voøng troøn; thö luaân löu
c. argument: lyù luaän voøng vo
c. conception of time: quan nieäm chu kyø veà thôøi gian
c. letter: thö luaân löu
Circumcision: Caét bì
c. of hearts: hoaùn caûi
Circumincession: ÔÛ trong nhau, töông taïi (Ba Ngoâi)
Circumlocution: Lôøi/loái noùi quanh co
Circumscription: Khu, haït
ecclesiastic c.: giaùo khu
Circumstance: Hoaøn caûnh, tình/traïng huoáng, tröôøng hôïp
aggravating c.: tröôøng hôïp gia troïng
exempting c.: tröôøng hôïp mieãn tröø
mitigating c.: tröôøng hôïp giaûm khinh
Circumstantial: Giaùn tieáp, do suy dieãn
Cistercians: Tu só Doøng Xitoâ (thaønh laäp taïi Citeaux, n. 1098)
Citation: Trích daãn; traùt haàu toøa, trieäu hoaùn (ñk 1507); tuyeân döông
City: Ñoâ thò, thaønh phoá
celestial C.: thieân ñoâ, th.giôùi
C. of God: Nöôùc Chuùa, Thaønh trì TC (taùc phaåm cuûa thaùnh AÂugutinoâ)
Civil: Thuoäc coâng daân, daân söï
c. allegiance: boån phaän coâng daân
c. constitution of the Clergy: quy cheá veà toå chöùc daân söï cuûa haøng giaùo só (Phaùp, n. 1790)
c. disobedience: baát tuaân luaät phaùp
c. law: luaät hoä, luaät daân söï, daân luaät
c. marriage: hoân phoái ñôøi, h.ph.theo luaät hoä
c. religion: toân giaùo daân chính (duøng toân giaùo vaøo muïc ñích daân söï)
c. rights: quyeàn coâng daân, daân quyeàn
c. servant: coâng chöùc
c. service: ngaønh daân chính
c. war: noäi chieán
Civilization: Vaên minh
Civory: Tröôùng (che baøn thôø)
Clairvoyance: Minh kieán, m. tri, m. ñoaùn, m. ñaït, thaáu suoát; saùng suoát
Clandestin(-ity): Bí maät, ngaàm aån, ngaám ngaàm, leùn luùt
Cla(e)pper: Quaû ñaám (chuoâng); caùi (caëp) phaùch, caùi sanh, catanhet (nhaïc khí)
Clares, Poor: Nöõ tu Doøng kín thaùnh Clara (n. 1215)
Claretians:Tu só Doøng Claret (Thöøa sai ÑM Voâ Nhieãm, CMF, n. 1849)
Clarity: AÙnh quang, saùng toû, saùng ngôøi; roõ raøng, minh baïch, hieån minh, quang m.
c. of risen bodies: quang dieäu, hieån minh tính cuûa theå xaùc soáng laïi (ngöôøi laønh)
Class: Haïng, loaïi, lôùp; giai caáp, taàng lôùp
c. conscious: coù yù thöùc giai caáp
classless: voâ giai caáp
c. strugle: ñaáu tranh giai caáp
social c.: giai caáp xaõ hoäi
Classic(-ism): Coå ñieån (chuû höôùng), kyø cöïu; coù haïng/giaù; kinh ñieån, ñieån hình
Classical consciousness: Taâm thöùc kinh ñieån (laáy vaên hoùa mình laøm tieâu chuaån ñeå nhaän ñònh moïi söï)
Classification: Phaân loaïi, phaân haïng, saép thöù töï
Clause: Meänh ñeà; öôùc ñieàu, öôùc khoaûn
Clausura: Noäi vi/caám
Claustrophobia: Chöùng sôï khu vöïc ñoùng kín, beá toûa haõi chöùng
Clean: Saïch, khoâng oâ ueá
c. animals: Loaøi vaät thanh saïch (St 7:2)
Clementine Literature: Vaên phaåm Cleâmenteâ (vaên phaåm nguïy ñöôïc coi nhö laø taùc phaåm cuûa thaùnh Cleâmenteâ)
Clementines: Söu taäp Giaùo luaät Cleâmenteâ (do Ñöùc Cleâmenteâ V aán haønh, n. 1314.)
Clergy: Haøng/giôùi giaùo só, taêng löõ
regular c.: giaùo só doøng
secular c.: giaùo só trieàu
Clergyman: Giaùo só (Kitoâ giaùo)
Cleric: Thaønh vieân haøng giaùo só (ñk 232)
Clerical: Thuoäc giaùo só; thuoäc coâng vieäc vaên phoøng
c. state: haøng giaùo só
Clericalism: Thuyeát giaùo quyeàn, chuû nghóa giaùo só quaùn trieät; naõo traïng phoø g.s.
Clerk in Holy Orders: Giaùo só (Anh giaùo)
Clerks, Regular: Giaùo só doøng (nam tu só laøm vieäc muïc vuï)
Clinical: Lieân quan ñeán beänh vieän hoaëc vieäc ñieàu trò, laâm saøng; baøng quan, laõnh ñaïm
c. Baptism: röûa toäi beänh nhaân
c. death: thaùi traïng cheát laâm saøng (theo nhaän ñònh y hoïc veà tình traïng cô theå)
Cloister: noäi vi (ñk 667); haønh lang (bao quanh saân vuoâng trong tu vieän); tu vieän
cloistered life: ñôøi aån daät/ñan tu
papal c.: noäi vi «giaùo hoaøng»
Clothing: Quaàn aùo; maëc tu phuïc
Cloud of witnesses: Ñaùm maây nhaân chöùng (Dt 12:1)
Cloven tongues: Nhöõng löôõi phaân taùn (Cv 2:3,6-7)
Cluny: Ñan vieän Cluny (Doøng Bieån Ñöùc, n. 909)
Coadamism: Thuyeát ñoàng nguyeân toå (Añam)
Coadjutor: Phuï taù; trôï só
c. bishop: GM Phoù (ñk 403)
spiritual c.: trôï só linh vuï (trong Doøng Teân)
Coat-of-arms: Huy hieäu, gia huy
Co-Consecrators: GM ñoàng taán phong
Co-creator: Ñoàng taïo hoùa
Code: Boä luaät; maõ
c. of Canon Law: Boä Giaùo luaät
Codex/codices: Boä vaên baûn
Codify: Ñieån cheá, phaùp ñieån hoùa; quy taéc/heä thoáng hoùa
Coeducation: Giaùo duïc chung (nam nöõ)
Coenobium: Tu vieän aån só, coäng ñoaøn aån tu
Coeval: Cuøng thôøi, cuøng tuoåi
Coexistence: Ñoàng hieän höõu, cuøng toàn taïi
Coffin: AÙo quan, linh cöõu
Cogito ergo sum: Toâi suy nghó töùc laø toâi hieän höõu (nguyeân taéc caên baûn cuûa Descartes: 2e Meùditation)
Cognate: Baø con hoï haøng; baø con beân ngoaïi; cuøng nguoàn goác
Cognition(-al): Tri/nhaän thöùc; naêng löïc nhaän thöùc, tri naêng
cognitional theory: tri naêng luaän thuyeát
Cognitive: Thuoäc veà hieåu bieát/nhaän thöùc
c. fruitfulness: söùc naêng phong phuù veà maët nhaän thöùc
¨c. minority: nhoùm bieät kieán (thieåu soá ngöôøi theo moät lyù thuyeát hoaëc toân giaùo rieâng)
Cognizance: Hieåu bieát, nhaän thöùc; thaåm quyeàn
Cohabit(-ation): Ñoàng cö, soáng chung
Cohere(-nce): Coá keát, dính chaët, ñöùng vöõng; maïch laïc, chaët cheõ
Cohort: Ñoäi binh, ñoaøn quaân
Coincide: Truøng khít, aên khôùp, ngaãu hôïp, truøng hôïp
Coincidental aggregate: Keát hôïp ngaãu nhieân
Coinherence: Ñoàng taïi, cuøng ôû trong moät höõu theå; töông taïi
christological: thieân tính vaø nhaân tính ñoàng taïi nôi ÑK
trinitarian: Ba Ngoâi ôû trong nhau, töông taïi
Coitus interruptus: Giao hôïp nöûa chöøng/giaùn ñoaïn (xuaát tinh ra ngoaøi)
Collaboration: Coäng/hôïp taùc
Collateral: Beân caïnh; baøng heä; phuï theâm; ñoà kyù quyõ, vaät theá chaáp
Collation: Böõa aên nheï; ban ôn boång; trao chöùc vuï
Collect: Kinh toång nguyeän, lôøi nguyeän nhaäp leã
Collection: Tieàn quyeân, cuoäc laïc quyeân; boä söu taäp
canonical c.: söu taäp giaùo luaät
Collectivism: Chuû nghóa taäp saûn, taäp theå hoùa
College: Tröôøng hoïc, hoïc vieän; taäp ñoaøn, taäp theå
apostolic c.: toâng ñoà ñoaøn
c. of Consultors: hoäi ñoàng tö vaán
c. of Cardinals: hoäi ñoàng hoàng y (ñk 350)
electoral c.: cöû tri ñoaøn
episcopal c.: GM ñoaøn, ñoaøn theå GM (ñk 336)
Sacred c.: hoàng y ñoaøn
Collegiality: Ñoaøn theå tính, taäp theå tính
Collegiate: Thuoäc tröôøng hoïc, th.taäp ñoaøn
c. Church: hieäp ñoàng Giaùo hoäi
c. tribunal: toøa aùn taäp ñoaøn
Colloquy: Cuoäc noùi chuyeän, c. hoäi thaûo; c. hoäi ñaøm; c. taâm söï
Colossians: Coâ-loâ-xeâ, Cl
Collusion: Thoâng ñoàng
Comforter: Ñaáng an uûi (Chuùa Thaùnh Thaàn)
Command: Meänh leänh
Commandment: Giôùi luaät, ñieàu raên
Commemoration: Leã nhôù; kyû nieäm, töôûng nhôù; kinh hoài nieäm (kính nhôù moät vò thaùnh khi daâng Leã theo moät maãu leã khaùc)
c. of the Living and the Dead: kinh caàu cho heát moïi tín höõu (coøn soáng vaø ñaõ qua ñôøi)
Commend: Khen ngôïi, ca tuïng; khuyeân baûo, coá vaán; giôùi thieäu, tieán cöû, göûi gaém, phoù thaùc
Commendation of the Soul: Kinh "Phoù daâng linh hoàn..."
Commensurability: Tính thoâng öôùc/töông xöùng
Commentary: Chuù/bình giaûi
Commentator: Ngöôøi daãn leã (phuïng vuï); nhaø chuù/bình giaûi
Commingling: Hoøa laãn Mình vaø Maùu thaùnh
Commissary: Uyû vieân (ñk 318)
Provincial c.: beà treân tænh Doøng Phanxicoâ
Commission: Chæ thò; vieäc ñaët haøng; moùn hoa hoàng; can phaïm; nhieäm/phaän vuï; uûy nhieäm thö; phaùi ñoaøn, uûy ban
Commissioning: UÛy thaùc nhieäm vuï
Commissorial form: Hình thöùc uûy thaùc
Commit(-ment): Phaïm phaûi; cam keát, daán thaân; toáng giam; giao phoù
Committal: Boû tuø, toáng giam
Committee: Uyû ban
Commixture: Söï pha troän (Mình vaø Maùu thaùnh)
Common: Chung; phoå bieán
c. error: laàm laãn chung (ñk 144)
c. e. about fact: laàm laãn ch. veà söï kieän
c. e. about law: laàm laãn ch. veà phaùp luaät
c. good: ích chung, coâng ích
c. ground: quan ñieåm/laäp tröôøng chung
c. law: luaät taäp tuïc, leä phaùp
c. life: ñôøi soáng chung (tu só)/coäng ñoaøn
c. of the Saints: Phaàn chung caùc Thaùnh
commonplace: taàm thöôøng, voâ vò; nguoàn lieäu chung
c. sense, commonsense: leõ thöôøng, löông tri
c. teaching: yù kieán/giaùo huaán chung
Communal: Chung, coâng coäng, taäp theå
c. Penance: giaûi toäi taäp theå
Communalism: Coâng xaõ chuû nghóa
Communicable: Coù theå thoâng ñaït; coù theå lan laây, truyeàn nhieãm
c. attributes: öu phaåm khaû thoâng
Communicant: Ngöôøi chòu leã; ng. giöõ ñaïo; ng. thoâng tin
Communicatio idiomatum: chuyeån thoâng ñaëc tính
Communicatio in sacris/in divinis: Thoâng hieäp trong söï thaùnh; thoâng döï vaøo caùc bí tích vaø leã nghi thaùnh (giöõa caùc giaùo phaùi khaùc nhau: ñk 844)
Communication of properties (communicatio idiomatum): Chuyeån thoâng ñaëc tính
Communicative: Truyeàn thoâng/ñaït
c. action: hoaït ñoäng tr. th.
c. competence: khaû naêng tr. thoâng
Communion: Chòu leã, röôùc leã, hieäp leã
c. patent: ñóa thaùnh
c. plate: ñóa chòu leã
c. service: nghi thöùc röôùc leã (ngoaøi Thaùnh Leã)
c. song: ca hieäp leã
c. under both species/kinds: chòu leã döôùi hai hình
frequent c.: naêng chòu leã
sacramental c.: röôùc leã thaät
spiritual c.: röôùc leã thieâng lieâng
Communion of the Mass: Phaàn chòu leã (phaàn Thaùnh Leã sau kinh Laïy Cha)
Communion: Hieäp thoâng; ñoàng caûm; coâng ñoaøn, giaùo phaùi
c. of Saints: caùc Thaùnh thoâng coâng
faith c.: h. th./coâng ñoaøn ñöùc tin
hierarchical c.: h. th. phaåm traät
Communism: Chuû nghóa/cheá ñoä coäng saûn
Community: Coäng ñoaøn, c. ñoàng
base (grassroots) c.: c. ñ. cô baûn
Christian Life C. (CVX): Coäng Ñoaøn Ñôøi Soáng Kitoâ (Hieäp Hoäi Thaùnh Maãu ngaøy tröôùc)
c. Mass: Leã coäng ñoaøn
c. of discourse: coäng ñoaøn tham döï, cöû toïa
diachronic c.: c. ñ. dò ñaïi
ecclesial c.: coäng ñoaøn GH, giaùo ñoaøn
primitive c.: c. ñ. sô khai
synchronic c.: c. ñ. ñoàng ñaïi
Commutation: Thay theá, giao hoaùn; caûi giaûm, giaûm aùn; chuyeån maïch (ñieän)
c. of an oath (a vow): chuyeån hoaùn lôøi theà, lôøi khaán
Commutative justice: Coâng baèng giao hoaùn
Companion: Baèng höõu, baïn, ñoàng baïn, ñ.chí, ñ.ñoäi, ñ.lieâu
Companionship: Tình baèng höõu, ñoàng ñoäi
Comparative: So saùnh, ñoái chieáu
c. religion: toân giaùo ñoái chieáu
c. theology: thaàn hoïc ñoái chieáu
Compassion(-ate): Loøng thöông, traéc aån
Competence: Taøi thaønh thaïo; khaû naêng chuyeân moân, sôû naêng; thaåm quyeàn
Competent: Thaønh thaïo, ñuû khaû naêng; coù thaåm quyeàn
c. forum: toaøn aùn coù thaåm quyeàn (ñk 1404tt)
Complaint: Than phieàn; ñôn kieän
c. of nullity: ñôn khieáu naïi veà hoân phoái voâ hieäu (ñk 1619)
Complaisance: Taùn ñoàng, aân caàn, chieàu loøng; bôï ñôõ; thoûa loøng
Complex: Phöùc taïp/hôïp; raéc roái; khu lieân hôïp; maëc caûm
inferiority c.: m. c. töï ti
persecution c.: maëc caûm bò ngöôïc ñaõi
superiority c.: m. c. töï toân
Complex (-ices): Ñoàng loõa trong toäi, toøng phaïm (ñk 977, 979,1329)
Complicity: Ñoàng loõa, tieáp tay
Compliment: Khen ngôïi, thaêm hoûi, chuùc möøng
Compline: Kinh toái
Complutensian Polyglot Bible: Cuoán Kinh Thaùnh ña ngöõ cuûa ñaïi hoïc Alcalaù
Comprehension: Lónh hoäi, nhaän thöùc, hieåu bieát; thoâng caûm; bao haøm, noäi haøm
Comprehensor: Phuùc nhaân, chieâm nhaân (treân Trôøi)
Comprehensive: Bao quaùt, toaøn dieän, troïn veïn
Compromise: Daøn xeáp, thoûa hieäp; laøm hö, gaây haïi
Compulsion: Cöôõng baùch
Compulsive: Thuùc eùp, haáp daãn; ham meâ, ñam meâ
Compulsory: Baét buoäc, eùp buoäc, cöôõng cheá
Compunction: AÊn naên, thoáng hoái, hoái tieác, hoái haän
Conceit: Khoe khoang, töï phuï, töï maõn, töï cao t. ñaïi; yù töôûng ñoäc ñaùo, lôøi vaên ñaëc saéc
Concelebrant: Vò ñoàng teá
Concelebrate(-tion): Ñoàng teá
Concept: Khaùi nieäm, yù nieäm
Conception: Thuï thai; quan nieäm, quan ñieåm
C. of the BVM: ÑM Voâ Nhieãm (nguyeân toäi)
Conceptual: Thuoäc khaùi/yù nieäm
c. scheme: coâng/daïng thöùc khaùi nieäm
c. thinking: tö duy (theo) khaùi nieäm
non-c.: phi khaùi nieäm
pre-c.: tieàn khaùi nieäm
Conceptualism: Thuyeát khaùi nieäm, chuû höôùng duy yù nieäm (Abeâlarñoâ † 1142)
Conceptualization: Khaùi nieäm hoùa
Conciliarism (conciliar theory): Coâng ñoàng thuyeát (coi coâng ñoàng coù quyeàn treân ÑGH)
Conciliarity: Coâng ñoàng tính (x. Synodality)
Conclave: Maät nghò hoàng y (ñeå baàu ÑGH)
Concluding rite: Nghi thöùc keát thuùc
Concomitance: Thuyeát ñoàng keát (trong Thaùnh Theå: khi coù moät trong caùc thöïc theå ñoàng toàn nôi ÑK - Mình Thaùnh, Maùu Thaùnh, Thieân tính, v.v... - thì taát caû ñeàu coù maët)
Concomitant: Ñi keøm, ñoàng thôøi; ñoàng laâm, ñ.phaùt
Concordance: Phuø/töông hôïp
biblical c.: Kinh thaùnh hôïp daãn
c. theory of creation: thuyeát saùng taïo töông hôïp (cho raèng trình thuaät Kinh Thaùnh thöïc söï ñi ñuùng vôùi tieán trình hình thaønh vaïn vaät)
Concordat: Thoûa/thaân öôùc
Concordia discors: Nhaát trí maø dò bieät; töông hôïp maø dò ñoàng (caùc Phuùc AÂm Nhaát Laõm vöøa gioáng nhau maø cuõng vöøa khaùc nhau)
Concordism: Thuyeát töông hôïp
Concourse: xem concursus
Concrete: Cuï theå
Concubinage: Laáy vôï leõ, vôï beù; soáng chung ngoaøi hoân nhaân; tö hoân, tö tình
Concupiscence: Ham muoán; duïc voïng, daâm duïc
triple c.: ba loaïi duïc voïng
Concurrence: Nhaát trí, ñoàng tình; truøng hôïp, tr.ngoä (veà thôøi gian: hai ngaøy leã)
Concursus: Hoä trôï; hoäi ngoä, tuï hoïp, ñaùm ñoâng; kyø thi tuyeån
antecedent c.: hoä trôï tieân baøi, tieân trôï
divine c.: hoä trôï cuûa TC, thieân trôï
general c.: hoä trôï chung
physical c.: hoä trôï theå lyù
simultaneous c.: hoä trôï ñoàng thôøi
Condemn(-ation): Keát aùn, leân aùn; thaûi boû, loaïi boû
Condescension: Haï coá, haï mình
Condign: Thích ñaùng, phuø hôïp; xöùng ñaùng; ñuùng leõ, hôïp lyù
Condition: Thaân phaän; traïng thaùi; ñieàu kieän
resolutory c.: ñ. k. giaûi tröø
sine qua non: khoâng coù khoâng ñöôïc, tieân quyeát, thieát yeáu
suspensive c.: ñ. k. ñình chæ
Conditional: Vôùi (bao haøm) ñieàu kieän
c. conferral: ban (bí tích) vôùi ñieàu kieän (ñk 845)
c. immortality: thuyeát baát töû vôùi ñieàu kieän (neáu cheát laønh)
Conditionalism: Ñieàu kieän chuû nghóa
Conditioned reflex: Phaûn xaï coù ñieàu kieän
Condonation: Tha thöù (ñk 1152), boû qua
Conduct: Daãn daét, ñieàu khieån, chæ ñaïo, quaûn lyù; tö caùch, taùc phong, haïnh kieåm
Confabulate(-tion): Taùn gaãu, bòa chuyeän
Conference: Hoäi hoïp, h. thaûo; hoäi nghò, h. ñoàng
c. of bishops: hoäi ñoàng GM (ñk 447)
c. of major superiors: hieäp hoäi caùc Beà treân cao caáp (ñk 708)
Conferral (of grace, sacraments): Trao ban (aân suûng, bí tích), trao taëng/phoù
free c.: töï yù trao phoù (ñk 157)
Confess: Thuù nhaän; thuù toäi, xöng toäi; tuyeân xöng
Confession: Vieäc xöng toäi, pheùp giaûi toäi; thuù nhaän
auricular c.: x. t. kín, trong toøa
extra-judicial c.: thuù nhaän ngoaïi tuïng
general c.: x. t. chung; (phaàn ñaàu Leã) thuù toäi chung
generic c.: x. t. ñaïi loaïi
seal of c.: aán tích giaûi toäi (ñk 983)
Confession of a Martyr: Baøn thôø nôi/treân moä cuûa moät vò töû ñaïo
C. of St.Peter: Moä Thaùnh Pheâroâ
Confession: Tuyeân xöng ñöùc tin; giaùo/toân phaùi, tín hoäi
Confessional: Toøa giaûi toäi; thuoäc giaùo phaùi
c. formula: coâng thöùc tuyeân xöng ñöùc tin
c. state: nöôùc coù quoâác giaùo
c. theology: thaàn hoïc toân phaùi
Confessionalism: Toân phaùi tính quaù khích
Confessions of St. Augustine: Taùc phaåm Nhöõng lôøi traàn tình cuûa thaùnh AÂugutinoâ
Confessor: Cha giaûi toäi; tín höõu bò caàm tuø vì ñöùc tin; vò thaùnh khoâng töû ñaïo
Confidence: Tín nhieäm/thaùc; ñieàu taâm söï, chuyeän kín
Confidential: Giöõ kín, bí maät
Configure(-ration): Quy ñònh hình daïng, caáu hình; laøm cho neân gioáng; hình daïng/theå
Confirmation: Pheùp Theâm söùc; xaùc nhaän
C. name: teân thaùnh Theâm söùc
Confiteor: Kinh Caùo mình
Conflict: Xung ñoät, ñoái ñaàu; maâu thuaãn
c. situation: tình traïng xung ñoät/maâu thuaãn
Conformist: Ng. tuaân thuû (chòu theo Anh giaùo)
Conformity: Ñoàng hình daïng, neân gioáng; phuø/hoøa hôïp; thuaän theo, toøng phuïc
Confraternity: Phuïng hoäi, ñoàng hoäi
Confreøre: Baïn ñoàng nghieäp, ñoàng baïn, thaân höõu
Confront(-ation): Ñoái ñaàu, ñöông ñaàu; ñoái chaát; ñoái chieáu, so saùnh
critical confrontation: ñoái chieáu pheâ bình
Confucian(-ism): Nhaø Khoång hoïc, nhaø nho, Khoång giaùo
Confucius: Ñöùc Khoång töû
Congeniality: Ñoàng baûn chaát
Congregation: Hoäi ñoaøn, tu hoäi, doøng tu
Congregation: Thaùnh boä (x. discastry)
C. for Bishops: boä Giaùm muïc
C. for Catholic Education: boä giaùo duïc coâng giaùo
C. for Divine Worship: boä Phuïng töï
C. for Religious and Secular Institutes: boä doøng tu vaø tu hoäi toâng ñoà
C. for the Causes of the Saints: boä phong thaùnh
C. for the Clergy: boä giaùo só
C. for the Doctrine of Faith: boä giaùo lyù ñöùc tin
C. for the Evangelization of Peoples: boä rao giaûng Tin möøng (Truyeàn giaùo)
C. for the Oriental Churches: boä caùc Giaùo hoäi ñoâng phöông
C. for the Sacraments: boä quy caùch cöû haønh Bí tích
Congregation: Hoäi nghò, phieân hoïp, coâng hoäi, c.nghò
preparatory c.: ph. h. truø bò
Congregation of the faithful: Ñoaøn theå (coäng ñoaøn) caùc tín höõu
Congregationalists: Phaùi/ phong traøo giaùo ñoaøn (Tin laønh)
Congress: Ñaïi hoäi, hoäi nghò
Eucharistic c.: ñ. h. Thaùnh Theå
Congruism: Thuyeát töông hôïp
Conjugal: Thuoäc quan heä vôï choàng
c. fidelity: chung thuûy vôï choàng
c. paranoia: ghen beänh hoaïn
Conjuring up the dead: Goïi hoàn ng. cheát
Connatural(-ity): Ñoàng baûn tính
knowledge by c.: hieåu bieát do ñoàng caûm
Consanguinity: Huyeát toäc, thaân toäc, quan heä maùu muû (ñk 108)
Conscience: YÙ thöùc
collective c.: yù th. taäp theå
moral c.: yù th. luaân lyù
reflective c.: yù th. hoài coá, phaûn hoài
self-c.: töï giaùc, yù th. veà mình
Conscience: Löông taâm
bad c.: l. t. aùy naùy
doubtful c.: l. t. hoaøi nghi
correct c.: l. t. ngay thaúng
erroneous c.: l. t. sai laàm, sai leäch
good c.: l. t. bình yeân,
lax c.: l. t. phoùng thöù, lôi loûng
perplexed c.: l. t. löôõng löï, luùng tuùng
scrupulous c.: l. t. boái roái
Conscience money: Tieàn caám chæ (Mt 27.6)
Conscientious: Taän taâm, chu ñaùo
c. objector: khaùng vieân löông taâm
Conscientisation: Gaây yù thöùc, laøm cho yù thöùc
Consciousness: Tænh taùo; yù thöùc
Consecrate: Thaùnh hieán, taän hieán; phong chöùc, taán phong; truyeàn pheùp
Consecrated life: Ñôøi soáng taän hieán
Consecration: Thaùnh hieán; phong chöùc; truyeàn pheùp
c. form: coâng thöùc truyeàn pheùp
c. of a church: cung hieán nhaø thôø
c. of a virgin: hieán thaùnh moät trinh nöõ
Consecration Cross: Thaäp giaù cung hieán (12 hình thaäp giaù ghi leân töôøng nhaø thôø ñöôïc GM xöùc daàu khi cöû haønh nghi thöùc cung hieán)
Consecratory prayer: Lôøi nguyeän cung hieán, kinh truyeàn pheùp
Consensus: Ñoàng taâm nhaát trí, ñoàng loøng
Consent: Baèng loøng, öng thuaän
defect of c.: thieáu öng thuaän
matrimonial/marital c.: öng thuaän keát hoân (ñk 1095)
Consequence: Haäu/keát quaû; taàm quan troïng, aûnh höôûng
Consequentialism: Hoïc thuyeát heä quaû, duy haäu quaû (döïa theo haäu quaû toát xaáu haønh ñoäng mang laïi ñeå xaùc ñònh haønh ñoäng ñoù laø toát hay xaáu veà maët luaân lyù)
Conservation: Giöõ gìn, duy trì, baûo toàn, b.toaøn
Conservatism: Chuû höôùng baûo thuû, thaùi ñoä thuû cöïu
Consistence(-cy): Theå ñaëc; kieân ñònh; nhaát quaùn, chaët cheõ, maïch laïc; töông öùng
Consistory: Maät Hoäi (hoàng y: ñk 353); hoäi nghò toân giaùo (kitoâ)
ordinary/extraordinary c.: maät hoäi: thoâng thöôøng, baát thöôøng
Consolation: An uûi
c. with cause: an uûi töï nhaân do
c. without cause: an uûi voâ nhaân do (TC taùc ñoäng)
Conspiracy (-ator): AÂm möu, möu phaûn
Conspire: AÂm möu; cuøng goùp phaàn: toå chöùc, gaây ra
Constance council: Coâng ñoàng Constance (n. 1414-1417)
Constancy: Kieân taâm/trì
Constantine: Constantinoâ († 337)
Constantinian: Thuoäc veà Constantinoâ
Constantinople: Constantinoáp
councils of C.: caùc coâng ñoàng C. (n. 318; 553; 680)
Constitutive: Caáu toá, yeáu toá caáu taïo/thaønh
c. element: thaønh toá
Constitution: Caáu thaønh; kieán laäp; theå chaát/traïng
Constitution: Hieán phaùp; hieán chöông
apostolic c.: toâng hieán
dogmatic c.: hieán cheá tín lyù
pastoral c.: hieán ch. muïc vuï
religious c.: hieán phaùp doøng tu
Consubstantial(-ity): Ñoàng baûn tính/theå (trong TC Ba Ngoâi)
Consubstantiation: Ñoàng boä thöïc theå thuyeát (hoïc thuyeát Luther cho raèng: ÑK vaø theå chaát baùnh röôïu cuøng coù maët ôû trong hình baùnh vaø hình röôïu Thaùnh Theå)
Consuetudinary: Theo tuïc leä, taäp quaùn
Consult: Thænh vaán, tham khoaûo, hoûi yù kieán, hoäi yù; baøn thaûo
Consultant: Coá vaán, tö vaán, tham vaán
Consultative: Coù tính caùch tham vaán
Consultor: Tö vaán; chuyeân vieân
Consummate: Hoaøn thaønh, thaønh töïu troïn veïn; tieâu thuï; thaønh thaïo, taøi gioûi tuyeät ñænh
c. marriage: hoân nhaân hoaøn hôïp, hoaøn phoái
Consummation: Hoaøn taát; vieân maõn
c. of marriage: hoaøn hôïp hoân phoái
Contemplate: Chieâm ngaêém/ ngöôõng; chieâm nieäm; suy tính, ñònh taâm
Contemplation: Chieâm nieäm, nguyeän ngaém; traàm tö
acquired c.: chieâm nieäm ñaéc thuû
c. in action: chieâm nieäm trong hoaït ñoäng
infused c.: ch. n. thieân phuù
prayer of c.: chieâm nieäm/ nguyeän
Contemplative: Thuoäc veà chieâm nieäm
c. Institute: Doøng ch. nieäm
c. life: ñôøi (soáng) ch. nieäm
Contemporary: Ñöông thôøi/ ñaïi; hieän ñaïi
Contempt: Coi thöôøng, khinh reû; khinh bæ
Contemptuous: Khinh thöôøng; khinh bæ
Contentious: Hoä söï, vuï tranh chaáp
c. trial: toá tuïng hoä söï (ñk 1501tt)
Contest(-ation): Tranh luaän; tranh caõi; tranh giaønh; tranh chaáp; phaûn khaùng; ñaët vaán ñeà, khoâng thöøa nhaän
Context: Khung caûnh, boái caûnh; vaên caûnh/maïch, ngöõ caûnh; caûnh/tình huoáng
c.-free language: ngoân ngöõ phi ngöõ caûnh
c.-sensitive: chuù troïng ngöõ caûnh
Contextual theology: Thaàn hoïc caûnh huoáng
Contextualize(-ation): Vaên caûnh hoùa; caûnh huoáng hoùa
Contiguity: Tieáp giaùp
Continence: Tieát cheá/duïc; khieát tònh
periodic c.: t. cheá ñònh kyø
Contingent(-cy): Baát taát, ngaãu nhieân, ñoät xuaát
Continuum: Lieân theå (taäp hôïp caùc yeáu toá ñoàng nhaát)
space-time c.: lieân theå khoâng-thôøi gian, khoâng gian boán chieàu (trong ñoù thôøi gian laø chieàu kích thöù tö)
Contraception(-tive): Ngöøa thai, traùnh/choáng thuï thai
Contract(-ion): Keát öôùc; hôïp ñoàng, kheá öôùc
bilateral/synallagmatic c.: keát öôùc song phöông
c. debts/obligations: maéc nôï/nhaän nghóa vuï
c. marriage: keát hoân
Contracted sin: Toäi maéc vì nhieãm truyeàn (x. original sin)
Contradiction: Maâu thuaãn
sign of c.: daáu chæ bò choáng baùng (Lc 2:34)
Contrition: Saùm hoái; aùi hoái (hoái toäi vì yeâu Chuùa, aên naên toäi caùch troïn)
imperfect c.=attrition: hoái toäi vì sôï (vg. hoûa nguïc; aên naên toäi caùch thöôøng/baát toaøn)
perfect c.: aùi hoái, hoái toäi caùch troïn/hoaøn haûo
Contritionism: Thuyeát aùi hoái (caàn phaûi aên naên caùch troïn thì chòu pheùp giaûi toäi môùi neân)
Controversial: Tranh bieän, tr.luaän, baøn caõi; luaän chieán, buùt chieán
c. theology: thaàn hoïc tranh bieän
Contumacy: Baát khaúng, khuyeát tòch, khoâng chòu ra toøa; coá chaáp (ñk 1347)
Convalidation: Höõu hieäu hoùa (hoân phoái)
radical c.: h. h. h. taän caên (ñk 1161)
simple c.: h. h. h. ñôn thöôøng (ñk 1156)
Convenience, argument of: Lyù do tuøy nghi, lyù chöùng thoâng leä, leõ thöôøng
Convent: Tu vieän (xöa); nöõ tu vieän
Conventicle Act (Anh Quoác, n. 1664): Ñaïo luaät caám hoäi hoïp toân giaùo
Convention: Quy/coâng öôùc, hieäp ñònh; hoäi nghò; öôùc/tuïc leä
Conventual Mass: Thaùnh Leã coäng ñoaøn ñan vieän (giöõ phuïng vuï chung)
Conventuals: Nhaùnh Doøng Phanxicoâ (coù taøi saûn chung)
Convergence criterion: Tieâu chuaån ñoàng quy
Conversi: Ñan trôï só
Conversion: Trôû laïi, hoaùn/hoái caûi, quy chính
Conversion: Hoaùn vò, hoaùn chuyeån; caûi bieán, chuyeån bieán, thay ñoåi
accidental c.: chuyeån bieán phuï theå
substantial c.: ch. bieán baûn theå, bieán theå
theory of c.: ch. bieán thuyeát
Convert: Ng. trôû laïi
Convict: Keát aùn/toäi; ng. bò keát aùn, phaïm nhaân
Conviction: Vieäc keát aùn; xaùc/kieân tín
Convince: Thuyeát phuïc, cho thaáy, laøm cho nhaän ra
Convoke(-cation): Trieäu taäp
Cooperation: Coäng/hôïp taùc
Co-opt: Baàu vaøo, thu nhaän, keát naïp
Coordinate(-tion): Phoái hôïp; keát hôïp
Cope: AÙo choaøng (khoâng coù tay)
Copernican: Lieân quan ñeán Copernic († 1543)
c. revolution: caùch maïng thieân vaên (vôùi hoïc thuyeát nhaät taâm cuûa Copernic); thay ñoåi taän goác
Coprolalia: Chöùng noùi tuïc
Copt(-ic): Coáp, GH Coáp (Ai caäp)
Copula: Heä töø
Co-redemptrix: ÑM hieäp coâng cöùu chuoäc
Co-religionist: Ñoàng ñaïo höõu
Coresponsability: Ñoàng traùch nhieäm
Corinthians: Tín höõu Coâ-rin-toâ, 1Cr, 2Cr
Cornette: Muõ nöõ tu (moät loaïi khaên quaøng ñaàu, xöa)
Corollary: Heä luaän, heä quaû; keát luaän taát yeáu
Corona: Haøo quang,quaàng saùng; voøng toùc (treân ñaàu ñan só, xöa); traøng maân coâi Phanxicoâ
Coronation: Leã gia mieän
Corporal: Theå lyù, thuoäc veà theå xaùc; khaên thaùnh
c. works of mercy: traøng vieäc thieän: «thöông xaùc baûy moái»
Corpus Christi: Leã Mình Maùu Thaùnh Chuùa Kitoâ
Corpus Christianum: Xaõ hoäi kitoâ (goàm caû GH vaø quoác gia)
Corpus Hermeticum: Vaên boä Hermeticoâ (huyeàn bí: tk 1-4)
Corpus Juris Canonici: Boä Giaùo luaät
Correct: Chænh, chính xaùc; ñöùùng ñaén; hieäu chænh; tröøng trò
Correlation: Töông quan, t.lieân
Correspondence: Töông xöùng, töông hôïp, phuø h.
Corrupt(-ion): Thoái naùt, ñoài baïi, hö hoûng; huû hoùa; laøm hö hoûng; hoái loä, mua chuoäc
corrupted nature: baûn chaát ñoài baïi
Corruptible: Coù theå hö thoái, h.naùt; coù theå huû hoùa, deã bò mua chuoäc
Cosmic: Thuoäc veà vuõ truï
c. Christ: ÑKâ vuõ truï (nguyeân lyù vaø cuøng ñích cuûa vuõ truï)
Cosmocrator: Chuùa teå caøn khoân
Cosmogenesis: Hình thaønh vuõ truï
Cosmogony: Saùng theá luaän, vuõ truï khai nguyeân luaän
Cosmography: Vuõ truï hoïc
Cosmological argument: Lyù chöùng vuõ truï luaän
Cosmology: Vuõ truï quan, v.tr.luaän
Cosmos: Vuõ truï
Cotta: AÙo caùc pheùp, aùo giuùp leã
Council: Coâng ñoàng; hoäi ñoàng, hoäi nghò
ecumenical c.: c. ñ. chung, c. ñ. hoaøn vuõ (ñk 337)
particular c.: c. ñ. ñòa phöông, c. ñ. vuøng
plenary c.: c. ñ. mieàn (laõnh vöïc cuûa moät Hoäi ñoàng GM: ñk 439)
provincial c.: c. ñ. tænh
Counsel: Baøn hoûi, khuyeân/chæ baûo
evangelical c.: lôøi khuyeân Phuùc AÂm
c. of perfection: lôøi khuyeân hoaøn haûo (khoù ngheøo, khieát tònh, vaâng lôøi)
Counseling: (Lôøi, quaù trình) chæ daãn
Countercritical: Phaûn pheâ bình, pheâ bình phaûn hoài
Counter-Reformation: Phaûn caûi caùch, caûi caùch coâng giaùo
Court: Toøa aùn, phieân toøa; cung ñieän; trieàu ñình
Covenant: Giao öôùc, kheá öôùc; minh öôùc
c. theology: thaàn hoïc giao öôùc
matrimonial c.: kh. ö. hoân nhaân
Covenantal nomism: Thuyeát duy luaät giao öôùc, cheá ñoä luaät giaùo öôùc
Co-veneration: Song boä suøng baùi thuyeát (laïc giaùo Nestoârioâ: vöøa toânkính con ngöôøi ÑK vöøa thôø kính Ngoâi Hai - thieân tính - ôû trong Ngaøi; phuû nhaän thöïc taïi ngoâi hieäp)
Covetousness: Ha muoán, theøm thuoàng, tham lam
carnal c.: theøm muoán xaùc thòt
Cowardice: Nhaùt gan, nhuùt nhaùt; heøn nhaùt
Cowl: Muõ truøm ñaàu (cuûa tu só)
Create: Taïo thaønh, saùng taïo, döïng neân
c. a Cardinal: naâng leân chöùc (taán phong) Hoàng y
Creation: Saùng taïo, döïng neân, taïo thaønh
ab aeterno: töø ñôøi ñôøi
a (ex) nihilo (from nothing): töø hö voâ, töø khoâng khoâng
continuous c.: saùng taïo lieân tuïc
Creationism: Thuyeát saùng taïo (coù hai nghóa: 1. TC tröïc tieáp saùng taïo vaïn vaät, khoâng qua quaù trình tieán hoùa; 2. TC tröïc tieáp taïo döïng linh hoàn con ngöôøi)
Creator: Ñaáng taïo hoùa
Creatureliness: Thuï taïo tính
Creøche: Maùng aên/coû; hang ñaù Giaùng sinh; nhaø giöõ treû
Credence: Nieàm tin, tín ngöôõng; tin töôûng, tin nhaän (tin laø ñuùng laø thaät)
Credence/credenza: Tieåu aùn, baøn ñoà leã
Credendum: Giaùo lyù phaûi tin
Credentials: UÛy nhieäm thö; chöùng minh thö
Credibility: Tính caùch ñaùng tin, khaû tín tính
Credit: Nieàm tin, uy tín; coâng traïng; tín duïng; tín nhieäm, tin töôûng, tin laø ñuùng
Credo: Kinh Tin kính, coâng thöùc tuyeân tín; tín khoaûn
Credo quia absurdum: "Toâi tin vì laø phi lyù" (= sieâu lyù, vöôït leân treân lyù trí: Tertullianoâ † 220)
Credo ut intelligam: "Toâi tin ñeå maø hieåu" (thaùnh Anselmoâ, † 1109)
Credulity: Tính caû tin, nheï daï
Creed: Coâng thöùc tuyeân tín, kinh Tin kính; tín ngöôõng; tín khoaûn
Creeping to the Cross: Nghi thöùc suøng kính Thaùnh Giaù (thöù 6 Tuaàn Thaùnh)
Cremate(-ion): Hoûa taùng, h.thieâu (ñk 1176 §3)
Crematory: Loø hoûa thieâu
Crib: Maùng aên (x. creøche)
Crime: Toäi aùc
impediment of c.: ngaên trôû (hoân phoái) do toäi aùc (vì ñaõ gieát hoaëc möu gieát baïn ñôøi cuûa mình hay cuûa ngöôøi mình muoán keát hoân, ñk 1090)
Criminology: Toäi phaïm hoïc
Crisis: Khuûng hoaûng
c. theology, (dialectical): thaàn hoïc bieän chöùng
Criterion(-ria): Tieâu chuaån/ chí, chuaån taéc
c. group: nhoùm chuaån
Critic: Nhaø pheâ bình; ngöôøi kieåm duyeät; keû chí trích, keû cheâ bai
Critical: Pheâ bình; chæ trích; khaån caáp, nguy kòch, traàm troïng
c. apparatus: Phaàn chuù thích ñoái chieáu (cuoái trang vôùi nhöõng ghi chuù veà caùc dò baûn cuûa moät baûn vaên)
c. confrontation: ñoái chieáu pheâ bình
c. transcendence: chieàu kích sieâu vieät cuûa coâng taùc pheâ bình
Criticism: Bình phaåm, pheâ bình; chæ trích
biblical c.: phöông thöùc nghieân cöùu Kinh Thaùnh
form c.: pheâ bình vaên theå
historical c.: ph. b. lòch söû
literary c.: ph. b. vaên hoïc
redaction c.: ph. b. bieân taäp
textual c.: ph. b. vaên baûn
tradition(-al) c.: pheâ bình truyeàn thoáng
Critique: Vaên phaåm pheâ bình
C. of Pure Reason: Ph. bình lyù trí thuaàn tuùy (taùc phaåm cuûa Em. Kant)
Crosier: Gaäy GM
Cross: Thaäp töï, th.giaù; huy chöông; thöû thaùch, khoå ñau, hoaïn naïn, v.v.
papal c.: th. g. giaùo hoaøng
pectoral c.: th. g. ñeo ngöïc
processional c.: th. g. röôùc kieäu (daãn ñoaøn röôùc)
Cross-cultural: Xuyeân vaên hoùa
Cross-reference: Baûn höôùng daãn tham khaûo
Crown: Vöông mieän, trieàu thieân; vöông quyeàn; voøng hoa, voøng laù, v.v.; ñænh, ngoïn; ñænh ñaàu, choùp muõ
c .of thorns: voøng gai
c. prince: thaùi töû
episcopal c.: muõ GM (Ñoâng phöông)
franciscan c.: traøng maân coâi Phanxicoâ
Crucial: Coát/chuû yeáu, chuû choát
Crucifix: Töôïng/aûnh Thaùnh Giaù (coù hình Chuùa)
Crucifixion: Ñoùng ñinh vaøo thaäp giaù; khoå hình th. giaù
Cruciform: Hình chöõ thaäp
Crucifragium: Ñaùnh daäp oáng chaân
Cruel(-ty): Ñoäc aùc, taøn baïo
Cruet: Bình röôïu nöôùc (duøng trong Thaùnh Leã)
Crusade: Thaäp töï chinh
Crusaders: Ñaïo quaân Thaùnh Giaù, nghóa binh
eucharistic c.: nghóa binh Thaùnh Theå
Crutched Friars: Tu só ñeo Thaùnh Giaù
Crux: Ñieåm chuû choát, phaàn chính yeáu, troïng taâm
Crux interpretum: Ñoaïn Kinh Thaùnh khoù giaûi thích
Crypt: Taàng haàm nhaø thôø, nhaø thôø ngaàm, nhaø nguyeän taàng haàm
Cryptic: Bí maät, bí aån; khoù hieåu, aån yù
Cryptogram: Baûn vieát baèng maät maõ/öôùc, maät kyù thö
Cryptography: Loái vieát baèng maät öôùc, maät kyù
Cryptology: AÅn ngöõ hoïc
Cubit: Xích, thöôùc
Culminate: Ñaït ñeán toät ñænh;
c. in: keát cuïc ñi ñeán choã...
Culpable(-bility): Coù toäi; ñaùng toäi; toäi traïng
c. complex: maëc caûm toäi loãi
Culprit: Thuû phaïm
Cult: Phuïng töï, ph.thôø; toân kính; suøng baùi, ngöôõng moä, hình thöùc ñam meâ quaùi dò
c. of the body: thaùi ñoâ toân ngöôõng thaân theå
Cultic: Lieân quan ñeán thôø kính, phuïng töï
Cultivate: Canh taùc; trau doài, tu döôõng
Cultivated: Coù hoïc thöùc
Culturalism: Thuyeát duy vaên hoùa
Culture: Vaên hoùa
physical c.: theå duïc
Cum grano salis: Nheï nhaøngï, töø toán, deø daët, thaän troïng
Cuneiform: Hình neâm/goùc (chöõ)
Cunnilingus: Kích duïc baèng mieäng löôõi
Cup: Cheùn
c. of communion: cheùn thoâng hieäp
c. of consolation: ch. uûi an
c .of salvation: ch. cöùu ñoä
c. of the Lord: ch. cuûa Chuùa
c. of wrath: ch. thònh noä
Cur Deus homo: "Taïi sao TC laøm ngöôøi" (Taùc phaåm cuûa thaùnh Anselmoâ)
Curate: Cha phoù/phuï taù
Curator: Quaûn ñoác baûo taøng; ngöôøi trôï quaûn (quaûn lyù taøi saûn thay cho moät vò thaønh nieân, moät ngöôøi ñieân, v.v...)
Curia: Cô sôû trung öông, truï sôû chính
Diocesan c.: phuû giaùo phaän
Roman c.: giaùo trieàu Roma (ñk 360)
Curialism: Chuû nghóa giaùo trieàu, naõo traïng giaùo trieàu ñoäc quyeàn
Curriculum vitae: Lyù lòch
Cursillo (de Cristianidad): Phong traøo Cursillo
Cursing: Nguyeàn ruûa, chuùc döõ; tai hoïa, tai öông
c. Psalms: Thaùnh vònh trò aùc (Tv 7, 35, 69, 109, 137; x. imprecatory Psalms)
Cursive: Baûn vieát thaûo, chöõ thaûo
Custody: Quyeàn coi soùc/troâng nom; baét giöõ, taïm giam
Custom: Tuïc/thoâng leä (ñk 23), taäp/phong tuïc, thoùi quen
c. contra jus (contrary to law): thoâng leä traùi luaät
c. praeter jus (apart from law): thoâng leä ngoaïi luaät
Customary: Theo tuïc leä; saùch tuïc leä
Custos: Tu só ñaëc uûy (Doøng Phanxicoâ)
C.v.: X. curriculum vitae
Cybernetics: Ñieàu khieån hoïc
Cycle: Chu kyø
Cynic(-al): Khuyeån nho; hoaøi nghi, yeám theá; baát chaáp ñaïo lyù, voâ lieâm sæ
Cynic(-ism): Thuyeát khuyeån nho; thaùi ñoä yeám theá/voâ sæ
Cynomorph: Coù daïng choù
Cyrillic: Chöõ caùi Cirilloâ, Kirin
Cytology: Teá baøo hoïc
Czar: Hoaøng ñeá Nga
Cabbalistic: Thuoäc bí phaùp, phaùp thuaät, thaàn thoâng, bí hieåm
Caesaropapism: Theå cheá /chuû thuyeát löôõng quyeàn nguyeân thuû (naém caû quyeàn ñôøi laãn quyeàn ñaïo)
Caesura: Ngaét gioïng (trong caùch ngaâm thô)
Caesarean/Cesarian: Moå daï con
Caiaphas: Cai-pha
Cain: Ca-in
Calced: Ñi giaøy
Calefactory: Loø söôûi; bình söôûi tay (bình caàu chöùa nöôùc noùng ñeå linh muïc söôûi tay khi laøm leã)
Calendar: Nieân lòch
Church liturgical c.: giaùo lòch
Gregorian c.: nieân lòch do ÑGH Greâgoârioâ XIII aán ñònh (n. 1582)
Julian c.: nieân lòch do Giulioâ Ceâsar aán ñònh
Calixtines: Phe cheùn thaùnh (nhaùnh oân hoøa cuûa phaùi löôõng hình Huss(-ita): x. utraquism)
Calling: Ôn goïi; thieân höôùng; ngheà nghieäp
Callous(-ness): Nhaãn taâm
Calm: Yeân laëng/tónh; bình/ñieàm tónh, thanh thaûn
Calumny: Vu khoáng/caùo
Calvary: Ñoài soï, Canveâ
Calvinism: Thuyeát/phaùi Calvin († 1564)
Camaldolese: Tu só Doøng Camaldoli (do thaùnh Roâmualñoâ saùng laäp, n. 1012)
Camauro: Muõ nhung ñoû (cuûa ÑHG: thôøi xöa)
Camerlengo, Camerarius: Haàu caän/thò tuøng vieân
Campanile: Thaùp chuoâng
Canaanite: Ngöôøi Ca-na-an
Simon the C.: Simoân Canaan (toâng ñoà: Mt 10.4)
Candelabrum: Ñeøn truï, ñeøn giaù nhieàu ngoïn
Candidate: ÖÙng vieân, cöû v., öùng sinh, döï tuyeån, thí sinh
Candle: Caây neán
Paschal c.: neán Phuïc sinh
Candlemas: Leã neán (2-2)
Candlestick: Giaù ñeøn neán, chaân neán
Canon: Quy taéc, tieåu chuaån; kieåu maãu; thö quy, quy ñieån; ñieàu khoaûn
c .of a council: khoaûn luaät
c. of the Mass: leã quy
c. of Scripture: chính luïc Kinh thaùnh
c. of Muratori: baûn keâ caùc saùch Kinh thaùnh do oâng Muratori (1672-1750) khaùm phaù
c. within the c.: coát tuûy quy ñieån
Canon: Kinh só
c. Penitenciary: k. s. xaù giaûi
c. Regular: k. s. doøng
Canon Law: Giaùo luaät
Canoness: Nöõ kinh só
Canonical: Theo giaùo luaät
c. celebration: cöû haønh theo theå thöùc g. l.
c. effects: giaù trò giaùo luaät
c. form: theå thöùc luaät ñònh
c. hours: caùc giôø kinh
c. mission: boå nhieäm, uûy thaùc hôïp luaät
c. penance: nghi thöùc giaûi toäi (xöa)
c. possession: chính thöùc ñaûm nhaän nhieäm vuï
c. visitation: kinh löôïc theo g. l.
Canonicals: Leã phuïc giaùo só
Canonicity: Quy ñieån tính
Canonist: Chuyeân vieân giaùo luaät, nhaø giaùo luaät
Canonize(-ation): Phong thaùnh; lieät keâ vaøo quy ñieån, quy muïc
Canons, regular: Kinh só doøng
Canopy: Tröôùng, taùn; voøm
Canossa, to go to: Haï mình, cuùi mình tröôùc moät ñoái thuû (chòu thua sau traän ñaáu)
Cantata: Thaùnh ca ñoaûn baûn, Cantat
Canticle: Baøi thaùnh ca, ca vònh
C. of Canticles: Dieãm ca, Dc
C. of the Sun: baøi ca maët trôøi (cuûa thaùnh Phanxicoâ Assisi)
Cantor: Thaùnh ca vieân; lónh xöôùng vieân
Caodaism: Cao Ñaøi tam kyø phoå ñoä
Capernaum: Ca-phaùc-na-um
Capital: Thuû ñoâ/phuû; chöõ hoa; chuû yeáu; voán, tö baûn
c. punishment: töû hình
c. sins: caên toäi, caùc moái toäi ñaàu
c. virtues: caên ñöùc, caùc nhaân ñöùc chính
Capitalism: Tö baûn chuû nghóa
Capitular Mass: Thaùnh Leã coäng ñoaøn kinh só
Capitulary: Taäp quy cheá daân söï; cuoán quy luaät cuûa: ñòa phaän, kinh só ñoaøn, v.v.; (xöa) baûn daãn nhaäp (toùm löôïc noäi dung moãi moät cuoán saùch) Kinh Thaùnh
Cappa: AÙo choaøng
c. magna: aùo choaøng lôùn (cuûa caùc hoàng y vaø giaùm muïc)
Cappadocian Fathers: Caùc Giaùo phuï Capañoâxia (Basilioâ, Greâgoârioâ Nazianzoâ vaø Greâgoârioâ Nisa)
Captatio benevolentiae: Löôøng nònh, laáy loøng
Captivity Epistles: Nguïc trung thö (Pl, Cl, Ep, Plm)
Capuchins: Tu só Doøng Phanxicoâ caûi caùch
Caput: Ñaàu; thuû lónh
Cardinal: Hoàng y (ñk 349); caên baûn, chuû choát
c. Bishop: hoàng y ñaúng giaùm muïc (ñk 350)
c. Camarlengo: h. y thò thaàn
c. Deacon: h. y ñaúng phoù teá
c. Dean: h. y nieân tröôûng
c. Legate: h. y ñaëc söù
c. Prefect: h. y boä tröôûng
c. Priest: h. y linh muïc
c. Protector: h. y baûo trôï
c. Proto-deacon (first c. deacon): h. y tröôûng ñaúng phoù teá
c. Vicar: h. y ñaïi dieän/giaùm quaûn
Cardinal Virtues: 4 baûn ñöùc truï (khoân ngoan, tieát ñoä, duõng löïc vaø coâng chính)
Cardinalate: Chöùc hoàng y
Care of Souls: Taùc vuï (luaät ñònh) chaêm lo cho caùc linh hoàn (ñk 150)
Cargo Cult: Ñaïo thôø ñoà vaät (phong traøo toân giaùo Meâlaneâdi gioáng nhö Thieân sai thuyeát)
Caritas Intenationalis: Hoäi cöùu teá Coâng giaùo quoác teá
Carmel: Nuùi Caùc-men
Carmelite: Tu só Doøng Cameâloâ/Caùt Minh
Carnal: Xaùc thòt, nhuïc duïc
Carnival: Hoäi caùcnavan, leã hoäi vui chôi coâng coäng tröôùc muøa trai giôùi (Muøa Chay)
Carolingian: Lieân quan ñeán thôøi Charlemagne († 814; thôøi ñaïi, caûi caùch, vv)
Cartesianism: Chuû thuyeát Descartes (1596-1650)
Carthage councils: Caùc coâng ñoàng Caùcthagoâ (tk 3-5)
Carthusians: Tu só Doøng thaùnh Brunoâ (1032-1101)
Case: Tröôøng hôïp; traïng huoáng, hoaøn caûnh; vuï, noá; (ngöõ=) caùch, theå caùch
c. of conscience: noá/nghi vaán löông taâm
reserved c.: noá daønh rieâng
Cassock: AÙo doøng (x. soutane)
Caste: Ñaúng caáp, taàng lôùp xaõ hoäi
Casualism: Thuyeát ngaãu nhieân
Casualness: Tính ngaãu nhieân
Casuistry: Giaûi nghi hoïc, öùng duïng hoïc; kyõ thuaät giaûi caùc noá löông taâm
Catacomb: Hang toaïi ñaïo
Catafalque: Buïc quan taøi, giaøn/ñaøi linh cöõu
Cataphatic theology: Thaàn hoïc tích cöïc
Catechesis: Huaán giaùo, daïy giaùo lyù
Catechetical: Lieân quan ñeán huaán giaùo
c. value: giaù trò huaán giaùo
Catechetics: Thuaät huaán giaùo
Catechism: Saùch giaùo lyù, saùch boån
Catechist: Giaùo lyù vieân, giaûng vieân giaùo lyù
Catechize: Daïy giaùo lyù
Catechumen: Ngöôøi döï toøng
Mass of the c.: phaàn ñaàu Thaùnh Leã (tröôùc luùc daâng leã)
Catechumenate: Thôøi gian döï toøng
Categorical: Döùt khoaùt, nhaát quyeát; thuoäc phaïm truø
c. imperative: quy taéc luaân lyù tuyeät ñoái (thuyeát Im. Kant)
Category: Loaïi, haïng, khoái; phaïm truø
Catena: Saùch chuù giaûi (xöa: giaûi thích töøng caâu KT vôùi nhieàu chuù daãn cuûa caùc taùc giaû khaùc nhau)
Cathari(-st): Laïc giaùo Cathar (traøo löu nhò nguyeân, khoå haïnh Trung coå)
Catharsis: Taåy röûa; giaûi toûa/vi taâm thaàn; thanh taåy taâm hoàn; quaùn tröôøng, röûa ruoät
Cathedra: Toøa, ngai, giaûng ñaøn, gheá/chöùc giaùo sö
ex c.: töø thöôïng toøa (giaùo huaán), duøng quyeàn toái thöôïng; döùt khoaùt
Cathedral: Nhaø thôø chính toøa
c. chapter: kinh só ñoaøn
c. school: tröôøng daïy haùt cho ca ñoaøn (xöa)
Cathedraticum: Thueá chính toøa (phaàn ñoùng goùp giaùo xöù naïp cho giaùm muïc, theo Giaùo luaät cuõ)
Catholic: Coâng giaùo
c. Action: c. g. tieán haønh
c. Apostolic Church: GH ñaïi coâng söù ñoà (giaùo phaùi Tin laønh: Irvingites)
c. Church: GH c. g.
c. Epistles, Letters: caùc thö chung (KT: Gc, 1+2Pr, 1+2+3Ga, Gñ)
c. Majesty: vua Taây ban nha
c. Relief [Emancipation] Acts: ñaïo luaät giaûi phoùng (traû cho ng. daân caùc quyeàn coâng daân maø tröôùc ñoù Anh quoác ñaõ töôùc maát)
Catholicate: Ñòa haït/chöùc giaùo chuû (trong GH töï trò Ba tö, Armeânia, Georgia)
Catholicism: GH (theá giôùi, tính chaát) coâng giaùo
popular c.: giôùi coâng giaùo bình daân
Catholicity: Tính chaát phoå quaùt, coâng giaùo tính
actual c.: coâng giaùo tính thöïc chaát
moral c.: c. g. t. tinh thaàn
physical c.: c. g. t. thöïc söï
virtual c.: c. g. t. tieàm taøng
Catholicos: Töôùc hieäu giaùo chuû (trong caùc GH Armenia, Georgia vaø Asyria)
Causa sui: Töï nhaân
Causality: Töông quan nhaân quaû, nguyeân nhaân tính
law of c.: ñònh luaät nhaân quaû
principle of c.: nguyeân lyù nhaân quaû
Causative: Taùc ñoäng nhö laø nguyeân nhaân, tính caùch nguyeân nhaân
Cause: Nguyeân nhaân, caên côù, duyeân do: nguyeân nhaân toái thöôïng (TC)
disposing c.: nguyeân nhaân chuaån bò
efficent c.: n. nh. taùc thaønh
exemplary c.: nguyeân nhaân moâ phaïm, kieåu maãu
final c.: nguyeân nhaân muïc ñích, cöùu caùnh
first c.: n. nh. ñeä nhaát
formal c.: n. nh. moâ thöùc
instrumental c.: nguyeân nh. duïng cuï
material c.: n. nh. chaát theå
meritorious: vì coâng ñöùc
moral c.: n. nh. luaân lyù
principal c.: nguyeân nhaân chuû yeáu, chính nhaân
remote c.: n. nh. xa/giaùn tieáp, vieãn nhaân
second c.: nguyeân nhaân ñeä nhò, thöù nhaân
secondary c.: nguyeân nhaân phuï thuoäc
sufficient c.: nguyeân nhaân toaøn tuùc, tuùc nhaân
supreme c.: n. nh. toái cao
total c.: n. nh. toaøn dieän
ultimate: n. nh. toái haäu
Cause-effect relationship: Quan heä nhaân quaû
Cause: Vuï kieän, vuï aùn, aùn kieän
c. of canonization: vuï phong thaùnh
Cause: Lyù do; söï nghieäp
Cautel: Quy taéc chöõ ñoû (veà caùc bí tích)
Caution: Caån thaän, thaän troïng; caûnh baùo/caùo
Cautiones: Lôøi höùa hoân nhaân khaùc ñaïo (baûo ñaûm seõ giaùo duïc con caùi trong ñöùc tin coâng giaùo)
CE: Church of England: GH Anh (Anh giaùo)
CE: Christian era, common era: Coâng nguyeân
Cedron: Kít-roân
CELAM: Lieân hieäp caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc Chaâu Myõ Latinh
Celebrant: Chuû teá/leã
Celebrate(-tion): Möøng kính; cöû haønh cuoäc/leã möøng
c. the memory: kính nhôù
Celebret: Chöùng thö haønh leã
Celestial: Thuoäc veà: trôøi, Thieân vöông, th. giôùi
c. bodies: vaät theå thieân giôùi; thieân theå
c. city: thieân ñoâ
c. hierarchy: thieân phaåm/traät (thieân thaàn)
c. mechanics: cô hoïc thieân theå
Celibacy: Ñôøi/tình traïng ñoäc thaân
Celibate: Ñoäc thaân
Cell: Phoøng nhoû; xaø lim; teá bao; chi boä
Cellarer: Ñan só löông ñaøi (lo veà löông thöïc)
Celt(-ic): Ngöôøi (daân toäc) Xen-tô
Celtic Church: GH Xen-tô (ôû Anh quoác tröôùc thôøi thaùnh AÂugutinoâ Canterbury († 605)
c. cross: thaäp giaù coù vaønh troøn
Cemetery: Nghóa trang/ñòa, ñaát thaùnh
Cenacle: Nhaø/phoøng tieäc ly
Conobite: Ñan só; coäng ñoaøn aån tu
Cenotaph: Quan taøi troáng, ñaøi kyû nieäm
Censer: Bình (xoâng) höông, lö höông
Censor: Kieåm duyeät vieân
Censorship: Chính saùch kieåm duyeät (saùch baùo)
Censure: Hình phaït chöõa trò, giaùo vaï (ñk 1331), kieåm tröøng; kieåm duyeät/ñònh
c. a jure: giaùo tröøng do luaät
ecclesiastical c.: giaùo tröøng
ferendae sententiae c.: giaùo tröøng haäu keát (ñk 1314)
latae senentiae: giaùo tröøng tieàn keát
reserved c.: giaùo vaï: bieät caàm, bieät quyeàn, daønh rieâng (ñk 1354 §3)
Center/centre: Taâm ñieåm; trung taâm; ñieåm/phaàn chuû yeáu
Centering prayer: Suy nieäm quy thaàn, quy thaàn nieäm
Centered(-ness), self-: Quy ngaõ
Cento: Thi phaåm raùp noái, baøi chaép nhaët; chuoãi caùc caâu tröng daãn Kinh Thaùnh
Centrifugal: Ly taâm
Centripetal: Höôùng taâm
Centurion: Quan baùch quaân
Century: Theá kyû; ñoäi traêm quaân; taäp traêm ñoaïn
Cerecloth: (xöa) Khaên chuøi saùp (baøn thôø)
Ceremonial: Thuoäc nghi thöùc; boä nghi thöùc; saùch nghi thöùc
c. of Bishops: saùch nghi thöùc cuûa GM
Ceremony: Nghi thöùc/leã
Cerinthians: Laïc giaùo Cerinthoâ (th 1-2)
Certain(-ty): Chaéc chaén
Certify: Chöùng thöïc, xaùc thöïc
Certitude: Xaùc thöïc tính; xaùc nhieân tính; nieàm xaùc quyeát/tín
extrinsic c.: ngoaïi lyù
formal c.: minh baïch, döùt khoaùt
intrinsic c.: noäi lyù
metaphysical c.: sieâu hình (tuyeät ñoái)
moral c.: xaùc tín luaân lyù/leõ thöôøng (chaéc ñuû ñeå haønh ñoäng, ñk 1608)
Chain: Xích, xieàng; daõy, traøng; maïng löôùi
c. letter: thö daây chuyeàn
c. reaction: phaûn öùng daây chuyeàn, lieân tieáp
Chained Bibles: Saùch Kinh thaùnh caøi giaây (ñeå khoûi bò ñaùnh caép)
Chair: Ngai toøa, toøa giaûng, gheá hoaëc chöùc giaùo sö
c. of Peter: ngai toøa Pheâroâ; uy theá cuûa ÑGH
c. of theology: chöùc hoaëc gheá daïy thaàn hoïc
Chalcedon: Canxeâñoân, Khalkeâñoân (coâng ñoàng n. 451)
Chaldean: Can-ñeâ
C. Curch/Rite: GH/leã ñieån Can-ñeâ (nhaùnh Nestoârioâ)
Chalice: Cheùn leã/thaùnh
c. veil: chaên phuû cheùn
Chamberlain: Thò thaàn
Cardinal c.: h. y. nhieáp chính (thôøi gian troáng ngoâi GH)
Ch. of Sword and Cape: thò thaàn (giaùo daân; Ñöùc Phaoloâ VI giaûi boû chöùc naøy n. 1958)
Chance: Tình côø, ngaãu nhieân; cô hoäi/may
Chancel: Cung thaùnh (phaàn chung quanh baøn thôø)
Chancellor: Chöôûng aán (ñk 482)
Chancery: Giaùo phuû, toøa/vaên phoøng giaùm muïc
Chant: Thaùnh ca, baøi haùt, ñieäu haùt
Gregorian c.: bình ca
melismatic c.: ca ñieäu ñoäc vaän ña aâm (moät vaàn maø haùt ngaân nga qua nhieàu noát nhaïc)
syllabic c.: töøng vaân
Chantry: Thieän quyõ caùc linh hoàn (ñeå daâng leã cho keû quaù coá); nguyeän ñöôøng caùc linh hoàn (ñeå laøm caùc leã aáy)
Chaos: Hoãn ñoän; hoãn loaïn
Chapel: Nhaø nguyeän, nguyeän ñöôøng
c. of Ease: nhaø nguyeän tuøy tieän (nhaø nguyeän caïnh)
private c.: phoøng nguyeän (ñk 1226)
Chaplain: Tuyeân uyù (ñk 564)
military c.: t. u. quaân ñoäi
C. of His Holiness: ñöùc oâng (baäc t. u.)
Chaplet: Traøng haït/chuoãi
Chapter Hoäi; ñaïi hoäi, (doøng) tu nghò
Cathedral c.: Hoäi kinh só (ñk 503);
c. House: phoøng ñaïi hoäi
c. of. faults: hoäi trò loãi
Conventual c.: cuoäc hoïp coäng ñoaøn tu só, tu nghò
General c.: toång tu nghò, toång coâng hoäi
Chapter, Little: Baøi ñoïc ngaén
Character: Tính tình; tính caùch, t.chaát; tö caùch, ñaëc ñieåm, caù tính; chí khí
Sacramental c.: aán tích
Characterology: Tính tình hoïc
Charge: Khoái naëng; giaù tieàn; nhieäm vuï; aùn buoäc toäi; dieãn töø (cuûa caùc beà treân cao caáp... nhaân caùc dòp ñi kinh löôïc)
Charism(-a): Ñoaøn/ñaëc suûng
c. of truth: ñ. s. chaân lyù
Charismatic: Thuoäc: Thaàn Linh; coù tính caùch ñoaøn suûng
c. Movement, Renewal: phong traøo: Thaùnh Linh, canh taân
Charitable: Nhaân aùi, ñoä löôïng
Charity: Baùc/ñöùc aùi, tình yeâu; hoäi töø thieän, cöùu teá; cuûa boá thí
heroic act of c.: nghóa cöû baùc aùi anh huøng (daâng heát moïi coâng ñöùc rieâng cuõng nhö ñöôïc öùng chæ ñôøi naøy vaø ñôøi sau ñeå giuùp cho caùc linh hoàn nôi luyeän nguïc)
sister of c.: Nöõ töû baùc aùi (Doøng thaùnh Vinh Sôn)
Charms: Söùc quyeán ruõ; duyeân daùng; buøa meâ, laù buøa
Charterhouse: Tu vieän Doøng thaùnh Brunoâ
Chartreuse, The Great: Ñan vieän thaùnh Brunoâ (saùng laäp taïi Grande-Chartreuse gaàn Grenoble, Phaùp)
Chaste(-ity): Trinh baïch, tr. khieát, khieát tònh, trong traéng
Chastise: Tröøng trò, ñaùnh ñaäp; hình phaït
Chasuble: AÙo leã ngoaøi
Cheat(-ing): Gian laän, löøa gaït, löøa ñaûo
Cheirotonia: Nghi thöùc ñaët tay (phong chöùc)
Cherubicon: Baøi ca Keârubim (phuïng vuï Ñoâng phöông)
Cherub(-im): Minh thaàn, thaàn phaåm Keârubim
Cherubic: Troøn trænh xinh xaén, ngaây thô trong saùng, ñeïp nhö tieân
Chiasmus: Pheùp ñoái ngaãu treùo, caùch chuyeån hoaùn caâu ñoâi
Child abuse: Haønh haï/ ngöôïc ñaõi treû con
Childermas: Leã Caùc Thaùnh Anh Haøi (28 thaùng 12)
Childhood: Tuoåi thô, thôøi thô aáu, thieáu thôøi
Childlikeness: Nhö treû con, ngaây thô, hoàn nhieân
Child of Mary: Hoäi Con ÑM
Children's Crusade: Nghóa binh thieáu nhi (n. 1212)
Chiliasm: Thieân nieân thuyeát
Chi-Rho:
: Chöõ vieát taét cuûa CristoV (X=khi+P=roâ)Chirognomy: Thuaät xem töôùng tay
Chirograph: Thuû buùt, vaên töï vieát tay (thö cuûa ÑGH)
Chirotony: Nghi thöùc ñaët tay
Chivalry: Phong caùch hieäp só; taùc phong lòch söï
Choice, moral: Söï löïa choïn luaân lyù
Choir: Buïc (daønh cho:) ca ñoaøn/hoäi haùt, kinh só, v.v.; ban leã nhaïc
c. boy: em hoäi haùt, thieáu ca vieân
c. master: ca tröôûng
c. of angels: 9 phaåm thieân thaàn
c. school: tröôøng nhaø thôø lôùn
c. Sisters: Nöõ kinh só (coù boån phaän haùt kinh nhaät tuïng; khaùc vôùi lay Sisters)
Choral: Thuoäc ca ñoaøn; hoäi hôïp xöôùng
Chorale: Baøi hôïp xöôùng; daøn hôïp xöôùng
Chorbishop (chorepiscopus): (xöa) Giaùm muïc mieàn queâ (chæ coù quyeàn haønh haïn cheá)
Chorister: Thaønh vieân ca ñoaøn, ca vieân
Chorus: Daøn hôïp xöôùng; ñoaïn hôïp xöôùng; ñoàng thanh taùn thaønh
Chrism: Daàu (hieán) thaùnh
c. Mass: leã (laøm pheùp) daàu
Chrismal, chrismatory: Bình/hoäp daàu thaùnh
Chrismation: Xöùc daàu thaùnh; Theâm söùc (Ñoâng phöông)
Christ: Kitoâ, Ñaáng chòu xöùc daàu, Meâsia
C. event: bieán coá ÑK (söï kieän lòch söû)
C. of faith: ÑK cuûa ñöùc tin (nhö GH tuyeân tín)
Christ-figure: Dung maïo (gioáng nhö) ÑK
Christen(-ing): Röûa toäi; ñaët teân
Christendom: Coäng ñoaøn/ theá giôùi Kitoâ giaùo
Christian: Ngöôøi kitoâ, kitoâ höõu
c. Brothers: Sö huynh La san (FSC)
c. doctrine: giaùo lyù kitoâ
c. era: thôøi ñaïi Chuùa Kitoâ
C. Life Communities (CVX): Coäng Ñoaøn Ñôøi Soáng Kitoâ (Hieäp Hoäi Thaùnh Maãu ngaøy tröôùc)
C. Majesty, His Most: vua nöôùc Phaùp
c. name: teân thaùnh
c. science: khoa hoïc kitoâ (toân phaùi do Mary B. Eddy saùng laäp (1879), chuû tröông coù quyeàn chöõa beänh qua nieàm tin vaø töø choái duøng ñeán y khoa)
Christianity: Kitoâ giaùo, ñöùc tin hoaëc tinh thaàn kitoâ
anonymous c.: Kitoâ giaùo khoâng teân, k.g. taïi taâm
Christianization: Kitoâ giaùo hoùa, kitoâ hoùa, laøm cho thaám nhuaàn, mang laïi tinh thaàn kitoâ
Christic: Thuoäc veà (lieân quan ñeán) ÑK
Christmas: Ngaøy Leãâ giaùng sinh, No-en
C. tide/time: muøa Giaùng sinh
Christocentric(-ism): Chuû höôùng quy Kitoâ, Kitoâ höôùng taâm luaän (ñaët ÑK laøm trung taâm)
Christogenesis: Kitoâ dieãn hoùa chuû thuyeát
Christological: Thuoäc ÑK hoaëc Kitoâ hoïc
c. title: danh hieäu ÑK
Christology: Kitoâ hoïc
analytical c.: k. h. giaûi tích
biblical c.: k. h. kinh thaùnh
c. from above, descending: kitoâ hoïc thöôïng xuaát, giaùng trình
c. from below, ascending: k. hoïc haï khôûi, thaêng trình
funcional c.: kitoâ hoïc chöùc naêng/taùc naêng
ontological c.: k. h. höõu theå
process c.: kitoâ hoïc trình töï
Spirit c.: k. h. Thaùnh Linh
transcendental c.: kitoâ hoïc sieâu nghieäm
Christomorphous: Daïng thaùi ÑKâ
Christonomy: Quy phaïm ÑK
Christophany: ÑKâ hieån dung/linh
Christophers: Hieäp hoäi kitoâ vieân (do Cha J. Keller, M.M. saùng laäp n. 1945, ñeå quaùng baù tinh thaàn kitoâ)
Chronicler: Taùc giaû saùch Söû bieân nieân, bieân nieân söû gia
Chronicles: Söû bieân nieân, 1Sb, 2Sb
Chronology: Nieân ñaïi hoïc, baûng nieân ñaïi
Chrysostom, John: Gioan Kim khaåu
Church: Hoäi thaùnh, Giaùo hoäi; giaùo phaùi
C. history: Giaùo söû
C. of England: GH Anh quoác, Anh giaùo
C. order: thöù traät trong GH
C. ritual: leã ñieån GH
Latin C.: GH Latinh
militant C.: GH chieán ñaáu, GH taïi theá
Roman C.: GH coâng giaùo Roâma
suffering C.: GH ñau khoå, GH luyeän traïng
triumphant C.: GH khaûi hoaøn, hieån thaéng, treân trôøi
Church: Nhaø thôø, giaùo ñöôøng (ñk 1214)
collegial c.: nhaø thôø kinh só
parish c.: nhaø thôø giaùo xöù
c. warden: oâng töø (ngöôøi troâng giöõ nhaø thôø); thaønh vieân ban quaûn lyù taøi saûn nhaø thôø
Churching: Ban pheùp laønh cho phuï nöõ thôøi sinh nôû
Churchyard: Vöôøn (khuoân vieân) nhaø thôø (coù khi ñöôïc duøng laøm nghóa trang)
Ciborium: Bình thaùnh (ñöïng Mình Thaùnh)
Cilicium: AÙo loâng gai, aùo nhaëm
Cinture: Daây thaét löng (leã phuïc)
Circular: Ñöôøng tron, voøng troøn; thö luaân löu
c. argument: lyù luaän voøng vo
c. conception of time: quan nieäm chu kyø veà thôøi gian
c. letter: thö luaân löu
Circumcision: Caét bì
c. of hearts: hoaùn caûi
Circumincession: ÔÛ trong nhau, töông taïi (Ba Ngoâi)
Circumlocution: Lôøi/loái noùi quanh co
Circumscription: Khu, haït
ecclesiastic c.: giaùo khu
Circumstance: Hoaøn caûnh, tình/traïng huoáng, tröôøng hôïp
aggravating c.: tröôøng hôïp gia troïng
exempting c.: tröôøng hôïp mieãn tröø
mitigating c.: tröôøng hôïp giaûm khinh
Circumstantial: Giaùn tieáp, do suy dieãn
Cistercians: Tu só Doøng Xitoâ (thaønh laäp taïi Citeaux, n. 1098)
Citation: Trích daãn; traùt haàu toøa, trieäu hoaùn (ñk 1507); tuyeân döông
City: Ñoâ thò, thaønh phoá
celestial C.: thieân ñoâ, th.giôùi
C. of God: Nöôùc Chuùa, Thaønh trì TC (taùc phaåm cuûa thaùnh AÂugutinoâ)
Civil: Thuoäc coâng daân, daân söï
c. allegiance: boån phaän coâng daân
c. constitution of the Clergy: quy cheá veà toå chöùc daân söï cuûa haøng giaùo só (Phaùp, n. 1790)
c. disobedience: baát tuaân luaät phaùp
c. law: luaät hoä, luaät daân söï, daân luaät
c. marriage: hoân phoái ñôøi, h.ph.theo luaät hoä
c. religion: toân giaùo daân chính (duøng toân giaùo vaøo muïc ñích daân söï)
c. rights: quyeàn coâng daân, daân quyeàn
c. servant: coâng chöùc
c. service: ngaønh daân chính
c. war: noäi chieán
Civilization: Vaên minh
Civory: Tröôùng (che baøn thôø)
Clairvoyance: Minh kieán, m. tri, m. ñoaùn, m. ñaït, thaáu suoát; saùng suoát
Clandestin(-ity): Bí maät, ngaàm aån, ngaám ngaàm, leùn luùt
Cla(e)pper: Quaû ñaám (chuoâng); caùi (caëp) phaùch, caùi sanh, catanhet (nhaïc khí)
Clares, Poor: Nöõ tu Doøng kín thaùnh Clara (n. 1215)
Claretians:Tu só Doøng Claret (Thöøa sai ÑM Voâ Nhieãm, CMF, n. 1849)
Clarity: AÙnh quang, saùng toû, saùng ngôøi; roõ raøng, minh baïch, hieån minh, quang m.
c. of risen bodies: quang dieäu, hieån minh tính cuûa theå xaùc soáng laïi (ngöôøi laønh)
Class: Haïng, loaïi, lôùp; giai caáp, taàng lôùp
c. conscious: coù yù thöùc giai caáp
classless: voâ giai caáp
c. strugle: ñaáu tranh giai caáp
social c.: giai caáp xaõ hoäi
Classic(-ism): Coå ñieån (chuû höôùng), kyø cöïu; coù haïng/giaù; kinh ñieån, ñieån hình
Classical consciousness: Taâm thöùc kinh ñieån (laáy vaên hoùa mình laøm tieâu chuaån ñeå nhaän ñònh moïi söï)
Classification: Phaân loaïi, phaân haïng, saép thöù töï
Clause: Meänh ñeà; öôùc ñieàu, öôùc khoaûn
Clausura: Noäi vi/caám
Claustrophobia: Chöùng sôï khu vöïc ñoùng kín, beá toûa haõi chöùng
Clean: Saïch, khoâng oâ ueá
c. animals: Loaøi vaät thanh saïch (St 7:2)
Clementine Literature: Vaên phaåm Cleâmenteâ (vaên phaåm nguïy ñöôïc coi nhö laø taùc phaåm cuûa thaùnh Cleâmenteâ)
Clementines: Söu taäp Giaùo luaät Cleâmenteâ (do Ñöùc Cleâmenteâ V aán haønh, n. 1314.)
Clergy: Haøng/giôùi giaùo só, taêng löõ
regular c.: giaùo só doøng
secular c.: giaùo só trieàu
Clergyman: Giaùo só (Kitoâ giaùo)
Cleric: Thaønh vieân haøng giaùo só (ñk 232)
Clerical: Thuoäc giaùo só; thuoäc coâng vieäc vaên phoøng
c. state: haøng giaùo só
Clericalism: Thuyeát giaùo quyeàn, chuû nghóa giaùo só quaùn trieät; naõo traïng phoø g.s.
Clerk in Holy Orders: Giaùo só (Anh giaùo)
Clerks, Regular: Giaùo só doøng (nam tu só laøm vieäc muïc vuï)
Clinical: Lieân quan ñeán beänh vieän hoaëc vieäc ñieàu trò, laâm saøng; baøng quan, laõnh ñaïm
c. Baptism: röûa toäi beänh nhaân
c. death: thaùi traïng cheát laâm saøng (theo nhaän ñònh y hoïc veà tình traïng cô theå)
Cloister: noäi vi (ñk 667); haønh lang (bao quanh saân vuoâng trong tu vieän); tu vieän
cloistered life: ñôøi aån daät/ñan tu
papal c.: noäi vi «giaùo hoaøng»
Clothing: Quaàn aùo; maëc tu phuïc
Cloud of witnesses: Ñaùm maây nhaân chöùng (Dt 12:1)
Cloven tongues: Nhöõng löôõi phaân taùn (Cv 2:3,6-7)
Cluny: Ñan vieän Cluny (Doøng Bieån Ñöùc, n. 909)
Coadamism: Thuyeát ñoàng nguyeân toå (Añam)
Coadjutor: Phuï taù; trôï só
c. bishop: GM Phoù (ñk 403)
spiritual c.: trôï só linh vuï (trong Doøng Teân)
Coat-of-arms: Huy hieäu, gia huy
Co-Consecrators: GM ñoàng taán phong
Co-creator: Ñoàng taïo hoùa
Code: Boä luaät; maõ
c. of Canon Law: Boä Giaùo luaät
Codex/codices: Boä vaên baûn
Codify: Ñieån cheá, phaùp ñieån hoùa; quy taéc/heä thoáng hoùa
Coeducation: Giaùo duïc chung (nam nöõ)
Coenobium: Tu vieän aån só, coäng ñoaøn aån tu
Coeval: Cuøng thôøi, cuøng tuoåi
Coexistence: Ñoàng hieän höõu, cuøng toàn taïi
Coffin: AÙo quan, linh cöõu
Cogito ergo sum: Toâi suy nghó töùc laø toâi hieän höõu (nguyeân taéc caên baûn cuûa Descartes: 2e Meùditation)
Cognate: Baø con hoï haøng; baø con beân ngoaïi; cuøng nguoàn goác
Cognition(-al): Tri/nhaän thöùc; naêng löïc nhaän thöùc, tri naêng
cognitional theory: tri naêng luaän thuyeát
Cognitive: Thuoäc veà hieåu bieát/nhaän thöùc
c. fruitfulness: söùc naêng phong phuù veà maët nhaän thöùc
¨c. minority: nhoùm bieät kieán (thieåu soá ngöôøi theo moät lyù thuyeát hoaëc toân giaùo rieâng)
Cognizance: Hieåu bieát, nhaän thöùc; thaåm quyeàn
Cohabit(-ation): Ñoàng cö, soáng chung
Cohere(-nce): Coá keát, dính chaët, ñöùng vöõng; maïch laïc, chaët cheõ
Cohort: Ñoäi binh, ñoaøn quaân
Coincide: Truøng khít, aên khôùp, ngaãu hôïp, truøng hôïp
Coincidental aggregate: Keát hôïp ngaãu nhieân
Coinherence: Ñoàng taïi, cuøng ôû trong moät höõu theå; töông taïi
christological: thieân tính vaø nhaân tính ñoàng taïi nôi ÑK
trinitarian: Ba Ngoâi ôû trong nhau, töông taïi
Coitus interruptus: Giao hôïp nöûa chöøng/giaùn ñoaïn (xuaát tinh ra ngoaøi)
Collaboration: Coäng/hôïp taùc
Collateral: Beân caïnh; baøng heä; phuï theâm; ñoà kyù quyõ, vaät theá chaáp
Collation: Böõa aên nheï; ban ôn boång; trao chöùc vuï
Collect: Kinh toång nguyeän, lôøi nguyeän nhaäp leã
Collection: Tieàn quyeân, cuoäc laïc quyeân; boä söu taäp
canonical c.: söu taäp giaùo luaät
Collectivism: Chuû nghóa taäp saûn, taäp theå hoùa
College: Tröôøng hoïc, hoïc vieän; taäp ñoaøn, taäp theå
apostolic c.: toâng ñoà ñoaøn
c. of Consultors: hoäi ñoàng tö vaán
c. of Cardinals: hoäi ñoàng hoàng y (ñk 350)
electoral c.: cöû tri ñoaøn
episcopal c.: GM ñoaøn, ñoaøn theå GM (ñk 336)
Sacred c.: hoàng y ñoaøn
Collegiality: Ñoaøn theå tính, taäp theå tính
Collegiate: Thuoäc tröôøng hoïc, th.taäp ñoaøn
c. Church: hieäp ñoàng Giaùo hoäi
c. tribunal: toøa aùn taäp ñoaøn
Colloquy: Cuoäc noùi chuyeän, c. hoäi thaûo; c. hoäi ñaøm; c. taâm söï
Colossians: Coâ-loâ-xeâ, Cl
Collusion: Thoâng ñoàng
Comforter: Ñaáng an uûi (Chuùa Thaùnh Thaàn)
Command: Meänh leänh
Commandment: Giôùi luaät, ñieàu raên
Commemoration: Leã nhôù; kyû nieäm, töôûng nhôù; kinh hoài nieäm (kính nhôù moät vò thaùnh khi daâng Leã theo moät maãu leã khaùc)
c. of the Living and the Dead: kinh caàu cho heát moïi tín höõu (coøn soáng vaø ñaõ qua ñôøi)
Commend: Khen ngôïi, ca tuïng; khuyeân baûo, coá vaán; giôùi thieäu, tieán cöû, göûi gaém, phoù thaùc
Commendation of the Soul: Kinh "Phoù daâng linh hoàn..."
Commensurability: Tính thoâng öôùc/töông xöùng
Commentary: Chuù/bình giaûi
Commentator: Ngöôøi daãn leã (phuïng vuï); nhaø chuù/bình giaûi
Commingling: Hoøa laãn Mình vaø Maùu thaùnh
Commissary: Uyû vieân (ñk 318)
Provincial c.: beà treân tænh Doøng Phanxicoâ
Commission: Chæ thò; vieäc ñaët haøng; moùn hoa hoàng; can phaïm; nhieäm/phaän vuï; uûy nhieäm thö; phaùi ñoaøn, uûy ban
Commissioning: UÛy thaùc nhieäm vuï
Commissorial form: Hình thöùc uûy thaùc
Commit(-ment): Phaïm phaûi; cam keát, daán thaân; toáng giam; giao phoù
Committal: Boû tuø, toáng giam
Committee: Uyû ban
Commixture: Söï pha troän (Mình vaø Maùu thaùnh)
Common: Chung; phoå bieán
c. error: laàm laãn chung (ñk 144)
c. e. about fact: laàm laãn ch. veà söï kieän
c. e. about law: laàm laãn ch. veà phaùp luaät
c. good: ích chung, coâng ích
c. ground: quan ñieåm/laäp tröôøng chung
c. law: luaät taäp tuïc, leä phaùp
c. life: ñôøi soáng chung (tu só)/coäng ñoaøn
c. of the Saints: Phaàn chung caùc Thaùnh
commonplace: taàm thöôøng, voâ vò; nguoàn lieäu chung
c. sense, commonsense: leõ thöôøng, löông tri
c. teaching: yù kieán/giaùo huaán chung
Communal: Chung, coâng coäng, taäp theå
c. Penance: giaûi toäi taäp theå
Communalism: Coâng xaõ chuû nghóa
Communicable: Coù theå thoâng ñaït; coù theå lan laây, truyeàn nhieãm
c. attributes: öu phaåm khaû thoâng
Communicant: Ngöôøi chòu leã; ng. giöõ ñaïo; ng. thoâng tin
Communicatio idiomatum: chuyeån thoâng ñaëc tính
Communicatio in sacris/in divinis: Thoâng hieäp trong söï thaùnh; thoâng döï vaøo caùc bí tích vaø leã nghi thaùnh (giöõa caùc giaùo phaùi khaùc nhau: ñk 844)
Communication of properties (communicatio idiomatum): Chuyeån thoâng ñaëc tính
Communicative: Truyeàn thoâng/ñaït
c. action: hoaït ñoäng tr. th.
c. competence: khaû naêng tr. thoâng
Communion: Chòu leã, röôùc leã, hieäp leã
c. patent: ñóa thaùnh
c. plate: ñóa chòu leã
c. service: nghi thöùc röôùc leã (ngoaøi Thaùnh Leã)
c. song: ca hieäp leã
c. under both species/kinds: chòu leã döôùi hai hình
frequent c.: naêng chòu leã
sacramental c.: röôùc leã thaät
spiritual c.: röôùc leã thieâng lieâng
Communion of the Mass: Phaàn chòu leã (phaàn Thaùnh Leã sau kinh Laïy Cha)
Communion: Hieäp thoâng; ñoàng caûm; coâng ñoaøn, giaùo phaùi
c. of Saints: caùc Thaùnh thoâng coâng
faith c.: h. th./coâng ñoaøn ñöùc tin
hierarchical c.: h. th. phaåm traät
Communism: Chuû nghóa/cheá ñoä coäng saûn
Community: Coäng ñoaøn, c. ñoàng
base (grassroots) c.: c. ñ. cô baûn
Christian Life C. (CVX): Coäng Ñoaøn Ñôøi Soáng Kitoâ (Hieäp Hoäi Thaùnh Maãu ngaøy tröôùc)
c. Mass: Leã coäng ñoaøn
c. of discourse: coäng ñoaøn tham döï, cöû toïa
diachronic c.: c. ñ. dò ñaïi
ecclesial c.: coäng ñoaøn GH, giaùo ñoaøn
primitive c.: c. ñ. sô khai
synchronic c.: c. ñ. ñoàng ñaïi
Commutation: Thay theá, giao hoaùn; caûi giaûm, giaûm aùn; chuyeån maïch (ñieän)
c. of an oath (a vow): chuyeån hoaùn lôøi theà, lôøi khaán
Commutative justice: Coâng baèng giao hoaùn
Companion: Baèng höõu, baïn, ñoàng baïn, ñ.chí, ñ.ñoäi, ñ.lieâu
Companionship: Tình baèng höõu, ñoàng ñoäi
Comparative: So saùnh, ñoái chieáu
c. religion: toân giaùo ñoái chieáu
c. theology: thaàn hoïc ñoái chieáu
Compassion(-ate): Loøng thöông, traéc aån
Competence: Taøi thaønh thaïo; khaû naêng chuyeân moân, sôû naêng; thaåm quyeàn
Competent: Thaønh thaïo, ñuû khaû naêng; coù thaåm quyeàn
c. forum: toaøn aùn coù thaåm quyeàn (ñk 1404tt)
Complaint: Than phieàn; ñôn kieän
c. of nullity: ñôn khieáu naïi veà hoân phoái voâ hieäu (ñk 1619)
Complaisance: Taùn ñoàng, aân caàn, chieàu loøng; bôï ñôõ; thoûa loøng
Complex: Phöùc taïp/hôïp; raéc roái; khu lieân hôïp; maëc caûm
inferiority c.: m. c. töï ti
persecution c.: maëc caûm bò ngöôïc ñaõi
superiority c.: m. c. töï toân
Complex (-ices): Ñoàng loõa trong toäi, toøng phaïm (ñk 977, 979,1329)
Complicity: Ñoàng loõa, tieáp tay
Compliment: Khen ngôïi, thaêm hoûi, chuùc möøng
Compline: Kinh toái
Complutensian Polyglot Bible: Cuoán Kinh Thaùnh ña ngöõ cuûa ñaïi hoïc Alcalaù
Comprehension: Lónh hoäi, nhaän thöùc, hieåu bieát; thoâng caûm; bao haøm, noäi haøm
Comprehensor: Phuùc nhaân, chieâm nhaân (treân Trôøi)
Comprehensive: Bao quaùt, toaøn dieän, troïn veïn
Compromise: Daøn xeáp, thoûa hieäp; laøm hö, gaây haïi
Compulsion: Cöôõng baùch
Compulsive: Thuùc eùp, haáp daãn; ham meâ, ñam meâ
Compulsory: Baét buoäc, eùp buoäc, cöôõng cheá
Compunction: AÊn naên, thoáng hoái, hoái tieác, hoái haän
Conceit: Khoe khoang, töï phuï, töï maõn, töï cao t. ñaïi; yù töôûng ñoäc ñaùo, lôøi vaên ñaëc saéc
Concelebrant: Vò ñoàng teá
Concelebrate(-tion): Ñoàng teá
Concept: Khaùi nieäm, yù nieäm
Conception: Thuï thai; quan nieäm, quan ñieåm
C. of the BVM: ÑM Voâ Nhieãm (nguyeân toäi)
Conceptual: Thuoäc khaùi/yù nieäm
c. scheme: coâng/daïng thöùc khaùi nieäm
c. thinking: tö duy (theo) khaùi nieäm
non-c.: phi khaùi nieäm
pre-c.: tieàn khaùi nieäm
Conceptualism: Thuyeát khaùi nieäm, chuû höôùng duy yù nieäm (Abeâlarñoâ † 1142)
Conceptualization: Khaùi nieäm hoùa
Conciliarism (conciliar theory): Coâng ñoàng thuyeát (coi coâng ñoàng coù quyeàn treân ÑGH)
Conciliarity: Coâng ñoàng tính (x. Synodality)
Conclave: Maät nghò hoàng y (ñeå baàu ÑGH)
Concluding rite: Nghi thöùc keát thuùc
Concomitance: Thuyeát ñoàng keát (trong Thaùnh Theå: khi coù moät trong caùc thöïc theå ñoàng toàn nôi ÑK - Mình Thaùnh, Maùu Thaùnh, Thieân tính, v.v... - thì taát caû ñeàu coù maët)
Concomitant: Ñi keøm, ñoàng thôøi; ñoàng laâm, ñ.phaùt
Concordance: Phuø/töông hôïp
biblical c.: Kinh thaùnh hôïp daãn
c. theory of creation: thuyeát saùng taïo töông hôïp (cho raèng trình thuaät Kinh Thaùnh thöïc söï ñi ñuùng vôùi tieán trình hình thaønh vaïn vaät)
Concordat: Thoûa/thaân öôùc
Concordia discors: Nhaát trí maø dò bieät; töông hôïp maø dò ñoàng (caùc Phuùc AÂm Nhaát Laõm vöøa gioáng nhau maø cuõng vöøa khaùc nhau)
Concordism: Thuyeát töông hôïp
Concourse: xem concursus
Concrete: Cuï theå
Concubinage: Laáy vôï leõ, vôï beù; soáng chung ngoaøi hoân nhaân; tö hoân, tö tình
Concupiscence: Ham muoán; duïc voïng, daâm duïc
triple c.: ba loaïi duïc voïng
Concurrence: Nhaát trí, ñoàng tình; truøng hôïp, tr.ngoä (veà thôøi gian: hai ngaøy leã)
Concursus: Hoä trôï; hoäi ngoä, tuï hoïp, ñaùm ñoâng; kyø thi tuyeån
antecedent c.: hoä trôï tieân baøi, tieân trôï
divine c.: hoä trôï cuûa TC, thieân trôï
general c.: hoä trôï chung
physical c.: hoä trôï theå lyù
simultaneous c.: hoä trôï ñoàng thôøi
Condemn(-ation): Keát aùn, leân aùn; thaûi boû, loaïi boû
Condescension: Haï coá, haï mình
Condign: Thích ñaùng, phuø hôïp; xöùng ñaùng; ñuùng leõ, hôïp lyù
Condition: Thaân phaän; traïng thaùi; ñieàu kieän
resolutory c.: ñ. k. giaûi tröø
sine qua non: khoâng coù khoâng ñöôïc, tieân quyeát, thieát yeáu
suspensive c.: ñ. k. ñình chæ
Conditional: Vôùi (bao haøm) ñieàu kieän
c. conferral: ban (bí tích) vôùi ñieàu kieän (ñk 845)
c. immortality: thuyeát baát töû vôùi ñieàu kieän (neáu cheát laønh)
Conditionalism: Ñieàu kieän chuû nghóa
Conditioned reflex: Phaûn xaï coù ñieàu kieän
Condonation: Tha thöù (ñk 1152), boû qua
Conduct: Daãn daét, ñieàu khieån, chæ ñaïo, quaûn lyù; tö caùch, taùc phong, haïnh kieåm
Confabulate(-tion): Taùn gaãu, bòa chuyeän
Conference: Hoäi hoïp, h. thaûo; hoäi nghò, h. ñoàng
c. of bishops: hoäi ñoàng GM (ñk 447)
c. of major superiors: hieäp hoäi caùc Beà treân cao caáp (ñk 708)
Conferral (of grace, sacraments): Trao ban (aân suûng, bí tích), trao taëng/phoù
free c.: töï yù trao phoù (ñk 157)
Confess: Thuù nhaän; thuù toäi, xöng toäi; tuyeân xöng
Confession: Vieäc xöng toäi, pheùp giaûi toäi; thuù nhaän
auricular c.: x. t. kín, trong toøa
extra-judicial c.: thuù nhaän ngoaïi tuïng
general c.: x. t. chung; (phaàn ñaàu Leã) thuù toäi chung
generic c.: x. t. ñaïi loaïi
seal of c.: aán tích giaûi toäi (ñk 983)
Confession of a Martyr: Baøn thôø nôi/treân moä cuûa moät vò töû ñaïo
C. of St.Peter: Moä Thaùnh Pheâroâ
Confession: Tuyeân xöng ñöùc tin; giaùo/toân phaùi, tín hoäi
Confessional: Toøa giaûi toäi; thuoäc giaùo phaùi
c. formula: coâng thöùc tuyeân xöng ñöùc tin
c. state: nöôùc coù quoâác giaùo
c. theology: thaàn hoïc toân phaùi
Confessionalism: Toân phaùi tính quaù khích
Confessions of St. Augustine: Taùc phaåm Nhöõng lôøi traàn tình cuûa thaùnh AÂugutinoâ
Confessor: Cha giaûi toäi; tín höõu bò caàm tuø vì ñöùc tin; vò thaùnh khoâng töû ñaïo
Confidence: Tín nhieäm/thaùc; ñieàu taâm söï, chuyeän kín
Confidential: Giöõ kín, bí maät
Configure(-ration): Quy ñònh hình daïng, caáu hình; laøm cho neân gioáng; hình daïng/theå
Confirmation: Pheùp Theâm söùc; xaùc nhaän
C. name: teân thaùnh Theâm söùc
Confiteor: Kinh Caùo mình
Conflict: Xung ñoät, ñoái ñaàu; maâu thuaãn
c. situation: tình traïng xung ñoät/maâu thuaãn
Conformist: Ng. tuaân thuû (chòu theo Anh giaùo)
Conformity: Ñoàng hình daïng, neân gioáng; phuø/hoøa hôïp; thuaän theo, toøng phuïc
Confraternity: Phuïng hoäi, ñoàng hoäi
Confreøre: Baïn ñoàng nghieäp, ñoàng baïn, thaân höõu
Confront(-ation): Ñoái ñaàu, ñöông ñaàu; ñoái chaát; ñoái chieáu, so saùnh
critical confrontation: ñoái chieáu pheâ bình
Confucian(-ism): Nhaø Khoång hoïc, nhaø nho, Khoång giaùo
Confucius: Ñöùc Khoång töû
Congeniality: Ñoàng baûn chaát
Congregation: Hoäi ñoaøn, tu hoäi, doøng tu
Congregation: Thaùnh boä (x. discastry)
C. for Bishops: boä Giaùm muïc
C. for Catholic Education: boä giaùo duïc coâng giaùo
C. for Divine Worship: boä Phuïng töï
C. for Religious and Secular Institutes: boä doøng tu vaø tu hoäi toâng ñoà
C. for the Causes of the Saints: boä phong thaùnh
C. for the Clergy: boä giaùo só
C. for the Doctrine of Faith: boä giaùo lyù ñöùc tin
C. for the Evangelization of Peoples: boä rao giaûng Tin möøng (Truyeàn giaùo)
C. for the Oriental Churches: boä caùc Giaùo hoäi ñoâng phöông
C. for the Sacraments: boä quy caùch cöû haønh Bí tích
Congregation: Hoäi nghò, phieân hoïp, coâng hoäi, c.nghò
preparatory c.: ph. h. truø bò
Congregation of the faithful: Ñoaøn theå (coäng ñoaøn) caùc tín höõu
Congregationalists: Phaùi/ phong traøo giaùo ñoaøn (Tin laønh)
Congress: Ñaïi hoäi, hoäi nghò
Eucharistic c.: ñ. h. Thaùnh Theå
Congruism: Thuyeát töông hôïp
Conjugal: Thuoäc quan heä vôï choàng
c. fidelity: chung thuûy vôï choàng
c. paranoia: ghen beänh hoaïn
Conjuring up the dead: Goïi hoàn ng. cheát
Connatural(-ity): Ñoàng baûn tính
knowledge by c.: hieåu bieát do ñoàng caûm
Consanguinity: Huyeát toäc, thaân toäc, quan heä maùu muû (ñk 108)
Conscience: YÙ thöùc
collective c.: yù th. taäp theå
moral c.: yù th. luaân lyù
reflective c.: yù th. hoài coá, phaûn hoài
self-c.: töï giaùc, yù th. veà mình
Conscience: Löông taâm
bad c.: l. t. aùy naùy
doubtful c.: l. t. hoaøi nghi
correct c.: l. t. ngay thaúng
erroneous c.: l. t. sai laàm, sai leäch
good c.: l. t. bình yeân,
lax c.: l. t. phoùng thöù, lôi loûng
perplexed c.: l. t. löôõng löï, luùng tuùng
scrupulous c.: l. t. boái roái
Conscience money: Tieàn caám chæ (Mt 27.6)
Conscientious: Taän taâm, chu ñaùo
c. objector: khaùng vieân löông taâm
Conscientisation: Gaây yù thöùc, laøm cho yù thöùc
Consciousness: Tænh taùo; yù thöùc
Consecrate: Thaùnh hieán, taän hieán; phong chöùc, taán phong; truyeàn pheùp
Consecrated life: Ñôøi soáng taän hieán
Consecration: Thaùnh hieán; phong chöùc; truyeàn pheùp
c. form: coâng thöùc truyeàn pheùp
c. of a church: cung hieán nhaø thôø
c. of a virgin: hieán thaùnh moät trinh nöõ
Consecration Cross: Thaäp giaù cung hieán (12 hình thaäp giaù ghi leân töôøng nhaø thôø ñöôïc GM xöùc daàu khi cöû haønh nghi thöùc cung hieán)
Consecratory prayer: Lôøi nguyeän cung hieán, kinh truyeàn pheùp
Consensus: Ñoàng taâm nhaát trí, ñoàng loøng
Consent: Baèng loøng, öng thuaän
defect of c.: thieáu öng thuaän
matrimonial/marital c.: öng thuaän keát hoân (ñk 1095)
Consequence: Haäu/keát quaû; taàm quan troïng, aûnh höôûng
Consequentialism: Hoïc thuyeát heä quaû, duy haäu quaû (döïa theo haäu quaû toát xaáu haønh ñoäng mang laïi ñeå xaùc ñònh haønh ñoäng ñoù laø toát hay xaáu veà maët luaân lyù)
Conservation: Giöõ gìn, duy trì, baûo toàn, b.toaøn
Conservatism: Chuû höôùng baûo thuû, thaùi ñoä thuû cöïu
Consistence(-cy): Theå ñaëc; kieân ñònh; nhaát quaùn, chaët cheõ, maïch laïc; töông öùng
Consistory: Maät Hoäi (hoàng y: ñk 353); hoäi nghò toân giaùo (kitoâ)
ordinary/extraordinary c.: maät hoäi: thoâng thöôøng, baát thöôøng
Consolation: An uûi
c. with cause: an uûi töï nhaân do
c. without cause: an uûi voâ nhaân do (TC taùc ñoäng)
Conspiracy (-ator): AÂm möu, möu phaûn
Conspire: AÂm möu; cuøng goùp phaàn: toå chöùc, gaây ra
Constance council: Coâng ñoàng Constance (n. 1414-1417)
Constancy: Kieân taâm/trì
Constantine: Constantinoâ († 337)
Constantinian: Thuoäc veà Constantinoâ
Constantinople: Constantinoáp
councils of C.: caùc coâng ñoàng C. (n. 318; 553; 680)
Constitutive: Caáu toá, yeáu toá caáu taïo/thaønh
c. element: thaønh toá
Constitution: Caáu thaønh; kieán laäp; theå chaát/traïng
Constitution: Hieán phaùp; hieán chöông
apostolic c.: toâng hieán
dogmatic c.: hieán cheá tín lyù
pastoral c.: hieán ch. muïc vuï
religious c.: hieán phaùp doøng tu
Consubstantial(-ity): Ñoàng baûn tính/theå (trong TC Ba Ngoâi)
Consubstantiation: Ñoàng boä thöïc theå thuyeát (hoïc thuyeát Luther cho raèng: ÑK vaø theå chaát baùnh röôïu cuøng coù maët ôû trong hình baùnh vaø hình röôïu Thaùnh Theå)
Consuetudinary: Theo tuïc leä, taäp quaùn
Consult: Thænh vaán, tham khoaûo, hoûi yù kieán, hoäi yù; baøn thaûo
Consultant: Coá vaán, tö vaán, tham vaán
Consultative: Coù tính caùch tham vaán
Consultor: Tö vaán; chuyeân vieân
Consummate: Hoaøn thaønh, thaønh töïu troïn veïn; tieâu thuï; thaønh thaïo, taøi gioûi tuyeät ñænh
c. marriage: hoân nhaân hoaøn hôïp, hoaøn phoái
Consummation: Hoaøn taát; vieân maõn
c. of marriage: hoaøn hôïp hoân phoái
Contemplate: Chieâm ngaêém/ ngöôõng; chieâm nieäm; suy tính, ñònh taâm
Contemplation: Chieâm nieäm, nguyeän ngaém; traàm tö
acquired c.: chieâm nieäm ñaéc thuû
c. in action: chieâm nieäm trong hoaït ñoäng
infused c.: ch. n. thieân phuù
prayer of c.: chieâm nieäm/ nguyeän
Contemplative: Thuoäc veà chieâm nieäm
c. Institute: Doøng ch. nieäm
c. life: ñôøi (soáng) ch. nieäm
Contemporary: Ñöông thôøi/ ñaïi; hieän ñaïi
Contempt: Coi thöôøng, khinh reû; khinh bæ
Contemptuous: Khinh thöôøng; khinh bæ
Contentious: Hoä söï, vuï tranh chaáp
c. trial: toá tuïng hoä söï (ñk 1501tt)
Contest(-ation): Tranh luaän; tranh caõi; tranh giaønh; tranh chaáp; phaûn khaùng; ñaët vaán ñeà, khoâng thöøa nhaän
Context: Khung caûnh, boái caûnh; vaên caûnh/maïch, ngöõ caûnh; caûnh/tình huoáng
c.-free language: ngoân ngöõ phi ngöõ caûnh
c.-sensitive: chuù troïng ngöõ caûnh
Contextual theology: Thaàn hoïc caûnh huoáng
Contextualize(-ation): Vaên caûnh hoùa; caûnh huoáng hoùa
Contiguity: Tieáp giaùp
Continence: Tieát cheá/duïc; khieát tònh
periodic c.: t. cheá ñònh kyø
Contingent(-cy): Baát taát, ngaãu nhieân, ñoät xuaát
Continuum: Lieân theå (taäp hôïp caùc yeáu toá ñoàng nhaát)
space-time c.: lieân theå khoâng-thôøi gian, khoâng gian boán chieàu (trong ñoù thôøi gian laø chieàu kích thöù tö)
Contraception(-tive): Ngöøa thai, traùnh/choáng thuï thai
Contract(-ion): Keát öôùc; hôïp ñoàng, kheá öôùc
bilateral/synallagmatic c.: keát öôùc song phöông
c. debts/obligations: maéc nôï/nhaän nghóa vuï
c. marriage: keát hoân
Contracted sin: Toäi maéc vì nhieãm truyeàn (x. original sin)
Contradiction: Maâu thuaãn
sign of c.: daáu chæ bò choáng baùng (Lc 2:34)
Contrition: Saùm hoái; aùi hoái (hoái toäi vì yeâu Chuùa, aên naên toäi caùch troïn)
imperfect c.=attrition: hoái toäi vì sôï (vg. hoûa nguïc; aên naên toäi caùch thöôøng/baát toaøn)
perfect c.: aùi hoái, hoái toäi caùch troïn/hoaøn haûo
Contritionism: Thuyeát aùi hoái (caàn phaûi aên naên caùch troïn thì chòu pheùp giaûi toäi môùi neân)
Controversial: Tranh bieän, tr.luaän, baøn caõi; luaän chieán, buùt chieán
c. theology: thaàn hoïc tranh bieän
Contumacy: Baát khaúng, khuyeát tòch, khoâng chòu ra toøa; coá chaáp (ñk 1347)
Convalidation: Höõu hieäu hoùa (hoân phoái)
radical c.: h. h. h. taän caên (ñk 1161)
simple c.: h. h. h. ñôn thöôøng (ñk 1156)
Convenience, argument of: Lyù do tuøy nghi, lyù chöùng thoâng leä, leõ thöôøng
Convent: Tu vieän (xöa); nöõ tu vieän
Conventicle Act (Anh Quoác, n. 1664): Ñaïo luaät caám hoäi hoïp toân giaùo
Convention: Quy/coâng öôùc, hieäp ñònh; hoäi nghò; öôùc/tuïc leä
Conventual Mass: Thaùnh Leã coäng ñoaøn ñan vieän (giöõ phuïng vuï chung)
Conventuals: Nhaùnh Doøng Phanxicoâ (coù taøi saûn chung)
Convergence criterion: Tieâu chuaån ñoàng quy
Conversi: Ñan trôï só
Conversion: Trôû laïi, hoaùn/hoái caûi, quy chính
Conversion: Hoaùn vò, hoaùn chuyeån; caûi bieán, chuyeån bieán, thay ñoåi
accidental c.: chuyeån bieán phuï theå
substantial c.: ch. bieán baûn theå, bieán theå
theory of c.: ch. bieán thuyeát
Convert: Ng. trôû laïi
Convict: Keát aùn/toäi; ng. bò keát aùn, phaïm nhaân
Conviction: Vieäc keát aùn; xaùc/kieân tín
Convince: Thuyeát phuïc, cho thaáy, laøm cho nhaän ra
Convoke(-cation): Trieäu taäp
Cooperation: Coäng/hôïp taùc
Co-opt: Baàu vaøo, thu nhaän, keát naïp
Coordinate(-tion): Phoái hôïp; keát hôïp
Cope: AÙo choaøng (khoâng coù tay)
Copernican: Lieân quan ñeán Copernic († 1543)
c. revolution: caùch maïng thieân vaên (vôùi hoïc thuyeát nhaät taâm cuûa Copernic); thay ñoåi taän goác
Coprolalia: Chöùng noùi tuïc
Copt(-ic): Coáp, GH Coáp (Ai caäp)
Copula: Heä töø
Co-redemptrix: ÑM hieäp coâng cöùu chuoäc
Co-religionist: Ñoàng ñaïo höõu
Coresponsability: Ñoàng traùch nhieäm
Corinthians: Tín höõu Coâ-rin-toâ, 1Cr, 2Cr
Cornette: Muõ nöõ tu (moät loaïi khaên quaøng ñaàu, xöa)
Corollary: Heä luaän, heä quaû; keát luaän taát yeáu
Corona: Haøo quang,quaàng saùng; voøng toùc (treân ñaàu ñan só, xöa); traøng maân coâi Phanxicoâ
Coronation: Leã gia mieän
Corporal: Theå lyù, thuoäc veà theå xaùc; khaên thaùnh
c. works of mercy: traøng vieäc thieän: «thöông xaùc baûy moái»
Corpus Christi: Leã Mình Maùu Thaùnh Chuùa Kitoâ
Corpus Christianum: Xaõ hoäi kitoâ (goàm caû GH vaø quoác gia)
Corpus Hermeticum: Vaên boä Hermeticoâ (huyeàn bí: tk 1-4)
Corpus Juris Canonici: Boä Giaùo luaät
Correct: Chænh, chính xaùc; ñöùùng ñaén; hieäu chænh; tröøng trò
Correlation: Töông quan, t.lieân
Correspondence: Töông xöùng, töông hôïp, phuø h.
Corrupt(-ion): Thoái naùt, ñoài baïi, hö hoûng; huû hoùa; laøm hö hoûng; hoái loä, mua chuoäc
corrupted nature: baûn chaát ñoài baïi
Corruptible: Coù theå hö thoái, h.naùt; coù theå huû hoùa, deã bò mua chuoäc
Cosmic: Thuoäc veà vuõ truï
c. Christ: ÑKâ vuõ truï (nguyeân lyù vaø cuøng ñích cuûa vuõ truï)
Cosmocrator: Chuùa teå caøn khoân
Cosmogenesis: Hình thaønh vuõ truï
Cosmogony: Saùng theá luaän, vuõ truï khai nguyeân luaän
Cosmography: Vuõ truï hoïc
Cosmological argument: Lyù chöùng vuõ truï luaän
Cosmology: Vuõ truï quan, v.tr.luaän
Cosmos: Vuõ truï
Cotta: AÙo caùc pheùp, aùo giuùp leã
Council: Coâng ñoàng; hoäi ñoàng, hoäi nghò
ecumenical c.: c. ñ. chung, c. ñ. hoaøn vuõ (ñk 337)
particular c.: c. ñ. ñòa phöông, c. ñ. vuøng
plenary c.: c. ñ. mieàn (laõnh vöïc cuûa moät Hoäi ñoàng GM: ñk 439)
provincial c.: c. ñ. tænh
Counsel: Baøn hoûi, khuyeân/chæ baûo
evangelical c.: lôøi khuyeân Phuùc AÂm
c. of perfection: lôøi khuyeân hoaøn haûo (khoù ngheøo, khieát tònh, vaâng lôøi)
Counseling: (Lôøi, quaù trình) chæ daãn
Countercritical: Phaûn pheâ bình, pheâ bình phaûn hoài
Counter-Reformation: Phaûn caûi caùch, caûi caùch coâng giaùo
Court: Toøa aùn, phieân toøa; cung ñieän; trieàu ñình
Covenant: Giao öôùc, kheá öôùc; minh öôùc
c. theology: thaàn hoïc giao öôùc
matrimonial c.: kh. ö. hoân nhaân
Covenantal nomism: Thuyeát duy luaät giao öôùc, cheá ñoä luaät giaùo öôùc
Co-veneration: Song boä suøng baùi thuyeát (laïc giaùo Nestoârioâ: vöøa toânkính con ngöôøi ÑK vöøa thôø kính Ngoâi Hai - thieân tính - ôû trong Ngaøi; phuû nhaän thöïc taïi ngoâi hieäp)
Covetousness: Ha muoán, theøm thuoàng, tham lam
carnal c.: theøm muoán xaùc thòt
Cowardice: Nhaùt gan, nhuùt nhaùt; heøn nhaùt
Cowl: Muõ truøm ñaàu (cuûa tu só)
Create: Taïo thaønh, saùng taïo, döïng neân
c. a Cardinal: naâng leân chöùc (taán phong) Hoàng y
Creation: Saùng taïo, döïng neân, taïo thaønh
ab aeterno: töø ñôøi ñôøi
a (ex) nihilo (from nothing): töø hö voâ, töø khoâng khoâng
continuous c.: saùng taïo lieân tuïc
Creationism: Thuyeát saùng taïo (coù hai nghóa: 1. TC tröïc tieáp saùng taïo vaïn vaät, khoâng qua quaù trình tieán hoùa; 2. TC tröïc tieáp taïo döïng linh hoàn con ngöôøi)
Creator: Ñaáng taïo hoùa
Creatureliness: Thuï taïo tính
Creøche: Maùng aên/coû; hang ñaù Giaùng sinh; nhaø giöõ treû
Credence: Nieàm tin, tín ngöôõng; tin töôûng, tin nhaän (tin laø ñuùng laø thaät)
Credence/credenza: Tieåu aùn, baøn ñoà leã
Credendum: Giaùo lyù phaûi tin
Credentials: UÛy nhieäm thö; chöùng minh thö
Credibility: Tính caùch ñaùng tin, khaû tín tính
Credit: Nieàm tin, uy tín; coâng traïng; tín duïng; tín nhieäm, tin töôûng, tin laø ñuùng
Credo: Kinh Tin kính, coâng thöùc tuyeân tín; tín khoaûn
Credo quia absurdum: "Toâi tin vì laø phi lyù" (= sieâu lyù, vöôït leân treân lyù trí: Tertullianoâ † 220)
Credo ut intelligam: "Toâi tin ñeå maø hieåu" (thaùnh Anselmoâ, † 1109)
Credulity: Tính caû tin, nheï daï
Creed: Coâng thöùc tuyeân tín, kinh Tin kính; tín ngöôõng; tín khoaûn
Creeping to the Cross: Nghi thöùc suøng kính Thaùnh Giaù (thöù 6 Tuaàn Thaùnh)
Cremate(-ion): Hoûa taùng, h.thieâu (ñk 1176 §3)
Crematory: Loø hoûa thieâu
Crib: Maùng aên (x. creøche)
Crime: Toäi aùc
impediment of c.: ngaên trôû (hoân phoái) do toäi aùc (vì ñaõ gieát hoaëc möu gieát baïn ñôøi cuûa mình hay cuûa ngöôøi mình muoán keát hoân, ñk 1090)
Criminology: Toäi phaïm hoïc
Crisis: Khuûng hoaûng
c. theology, (dialectical): thaàn hoïc bieän chöùng
Criterion(-ria): Tieâu chuaån/ chí, chuaån taéc
c. group: nhoùm chuaån
Critic: Nhaø pheâ bình; ngöôøi kieåm duyeät; keû chí trích, keû cheâ bai
Critical: Pheâ bình; chæ trích; khaån caáp, nguy kòch, traàm troïng
c. apparatus: Phaàn chuù thích ñoái chieáu (cuoái trang vôùi nhöõng ghi chuù veà caùc dò baûn cuûa moät baûn vaên)
c. confrontation: ñoái chieáu pheâ bình
c. transcendence: chieàu kích sieâu vieät cuûa coâng taùc pheâ bình
Criticism: Bình phaåm, pheâ bình; chæ trích
biblical c.: phöông thöùc nghieân cöùu Kinh Thaùnh
form c.: pheâ bình vaên theå
historical c.: ph. b. lòch söû
literary c.: ph. b. vaên hoïc
redaction c.: ph. b. bieân taäp
textual c.: ph. b. vaên baûn
tradition(-al) c.: pheâ bình truyeàn thoáng
Critique: Vaên phaåm pheâ bình
C. of Pure Reason: Ph. bình lyù trí thuaàn tuùy (taùc phaåm cuûa Em. Kant)
Crosier: Gaäy GM
Cross: Thaäp töï, th.giaù; huy chöông; thöû thaùch, khoå ñau, hoaïn naïn, v.v.
papal c.: th. g. giaùo hoaøng
pectoral c.: th. g. ñeo ngöïc
processional c.: th. g. röôùc kieäu (daãn ñoaøn röôùc)
Cross-cultural: Xuyeân vaên hoùa
Cross-reference: Baûn höôùng daãn tham khaûo
Crown: Vöông mieän, trieàu thieân; vöông quyeàn; voøng hoa, voøng laù, v.v.; ñænh, ngoïn; ñænh ñaàu, choùp muõ
c .of thorns: voøng gai
c. prince: thaùi töû
episcopal c.: muõ GM (Ñoâng phöông)
franciscan c.: traøng maân coâi Phanxicoâ
Crucial: Coát/chuû yeáu, chuû choát
Crucifix: Töôïng/aûnh Thaùnh Giaù (coù hình Chuùa)
Crucifixion: Ñoùng ñinh vaøo thaäp giaù; khoå hình th. giaù
Cruciform: Hình chöõ thaäp
Crucifragium: Ñaùnh daäp oáng chaân
Cruel(-ty): Ñoäc aùc, taøn baïo
Cruet: Bình röôïu nöôùc (duøng trong Thaùnh Leã)
Crusade: Thaäp töï chinh
Crusaders: Ñaïo quaân Thaùnh Giaù, nghóa binh
eucharistic c.: nghóa binh Thaùnh Theå
Crutched Friars: Tu só ñeo Thaùnh Giaù
Crux: Ñieåm chuû choát, phaàn chính yeáu, troïng taâm
Crux interpretum: Ñoaïn Kinh Thaùnh khoù giaûi thích
Crypt: Taàng haàm nhaø thôø, nhaø thôø ngaàm, nhaø nguyeän taàng haàm
Cryptic: Bí maät, bí aån; khoù hieåu, aån yù
Cryptogram: Baûn vieát baèng maät maõ/öôùc, maät kyù thö
Cryptography: Loái vieát baèng maät öôùc, maät kyù
Cryptology: AÅn ngöõ hoïc
Cubit: Xích, thöôùc
Culminate: Ñaït ñeán toät ñænh;
c. in: keát cuïc ñi ñeán choã...
Culpable(-bility): Coù toäi; ñaùng toäi; toäi traïng
c. complex: maëc caûm toäi loãi
Culprit: Thuû phaïm
Cult: Phuïng töï, ph.thôø; toân kính; suøng baùi, ngöôõng moä, hình thöùc ñam meâ quaùi dò
c. of the body: thaùi ñoâ toân ngöôõng thaân theå
Cultic: Lieân quan ñeán thôø kính, phuïng töï
Cultivate: Canh taùc; trau doài, tu döôõng
Cultivated: Coù hoïc thöùc
Culturalism: Thuyeát duy vaên hoùa
Culture: Vaên hoùa
physical c.: theå duïc
Cum grano salis: Nheï nhaøngï, töø toán, deø daët, thaän troïng
Cuneiform: Hình neâm/goùc (chöõ)
Cunnilingus: Kích duïc baèng mieäng löôõi
Cup: Cheùn
c. of communion: cheùn thoâng hieäp
c. of consolation: ch. uûi an
c .of salvation: ch. cöùu ñoä
c. of the Lord: ch. cuûa Chuùa
c. of wrath: ch. thònh noä
Cur Deus homo: "Taïi sao TC laøm ngöôøi" (Taùc phaåm cuûa thaùnh Anselmoâ)
Curate: Cha phoù/phuï taù
Curator: Quaûn ñoác baûo taøng; ngöôøi trôï quaûn (quaûn lyù taøi saûn thay cho moät vò thaønh nieân, moät ngöôøi ñieân, v.v...)
Curia: Cô sôû trung öông, truï sôû chính
Diocesan c.: phuû giaùo phaän
Roman c.: giaùo trieàu Roma (ñk 360)
Curialism: Chuû nghóa giaùo trieàu, naõo traïng giaùo trieàu ñoäc quyeàn
Curriculum vitae: Lyù lòch
Cursillo (de Cristianidad): Phong traøo Cursillo
Cursing: Nguyeàn ruûa, chuùc döõ; tai hoïa, tai öông
c. Psalms: Thaùnh vònh trò aùc (Tv 7, 35, 69, 109, 137; x. imprecatory Psalms)
Cursive: Baûn vieát thaûo, chöõ thaûo
Custody: Quyeàn coi soùc/troâng nom; baét giöõ, taïm giam
Custom: Tuïc/thoâng leä (ñk 23), taäp/phong tuïc, thoùi quen
c. contra jus (contrary to law): thoâng leä traùi luaät
c. praeter jus (apart from law): thoâng leä ngoaïi luaät
Customary: Theo tuïc leä; saùch tuïc leä
Custos: Tu só ñaëc uûy (Doøng Phanxicoâ)
C.v.: X. curriculum vitae
Cybernetics: Ñieàu khieån hoïc
Cycle: Chu kyø
Cynic(-al): Khuyeån nho; hoaøi nghi, yeám theá; baát chaáp ñaïo lyù, voâ lieâm sæ
Cynic(-ism): Thuyeát khuyeån nho; thaùi ñoä yeám theá/voâ sæ
Cynomorph: Coù daïng choù
Cyrillic: Chöõ caùi Cirilloâ, Kirin
Cytology: Teá baøo hoïc
Czar: Hoaøng ñeá Nga
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
