Mùa núm (nấm) mối

Mùa núm (nấm) mối

Cát Hoàng

Cuối tháng tư, đầu tháng năm âm lịch, thường xuất hiện những cơn mưa trong nắng - nắng trong mưa, gió lùa riu riu giá lạnh buốt lòng người đơn lẻ, cũng là lúc mặt đất đủ mềm, lòng đất đủ ấm để thôi thúc những kim (phôi) núm mối vươn lên đón ánh sáng mặt trời Tết Đoan Ngọ hàng năm - Thứ ánh sáng lúc thiếu thời mẹ tôi thường bảo con ngước mắt nhìn để cả năm không bị bịnh mắt; hoặc trồng dừa vào ngày nầy để sau nầy trái dừa không bị trăng ăn (dừa có nước không cái).
Gò núm mối được hình thành từ tổ con mối thường mọc ở đất vườn tơi xốp có độn cây cỏ mục. Những meo núm trắng mốc được tích tụ dần nên những chùm kim núm màu nâu của đất, đến độ tiết trời gió mưa thích hợp là vạch đất chui lên góp mặt cho đời một hương vị thực phẩm có một không hai, mà ai đã nếm qua một lần cả đời không thể quên được. Gò núm đã mọc ngày nào rồi thì năm sau cũng mọc đúng hoặc gần đúng ngày năm trước đã mọc (Trừ trường hợp năm nhuận thì gò núm có thể mọc trước hoặc sau một tháng cùng ngày). Do đặc điểm nầy mà những người "ăn" núm mối chuyên nghiệp canh ngày hái núm chính xác. Người không biết đi tìm cầu may hú hoạ rất khó gặp. Trong dân gian cho rằng tại do người nặng bóng vía không thể tìm gặp núm mối. Hồi con nít mẹ tôi cũng bảo tôi như vậy, nhưng sau nầy biết cách tôi cũng trở thành một tay "ăn" núm mối đáo để, lại biết cách trải lên một lớp lá dừa hoặc cây lá mục sau khi thu hoạch núm xong, rồi bồi bùn non lên một lớp mỏng khoảng 3-4 mm để mùa sau núm mọc nhiều hơn, thân núm bự hơn.

Ở miệt vườn Bến Tre gần như có một thứ luật bất thành văn là: Hễ ai phát hiện được gò mối trước thì chỉ việc lấy tàu lá dừa rào ngang dọc, người đến sau tự giác không xâm phạm; hoặc nhổ núm chỉ sử dụng thanh tre, gỗ làm dao cạy chân núm, không được dùng dao sắt nhọn dể làm hư tim núm. Tập quán nầy nay chắc đã vang bóng vì vườn ai nấy rào, nấy nhổ, ai nhổ núm vườn tôi chắc..."tội phạm"; bên cạnh đó do núm mối có giá trị thương phẩm cao lại chưa nuôi trồng được, nên số người săn núm mối đông đảo bất kể quy tắc tập quán.

Sang đầu thế kỷ 21 ở quê tôi (xã Tân Phú, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre) phát triển phong phú loại hình du lịch sinh thái miệt vườn. Trong dịp Tết Đoan ngọ (mùng 5 tháng 5 âl) có khoản bánh xèo nhân núm mối, nhân hến rất hấp dẫn thực khách, cộng thêm tiết mục tắm cồn Tiên mà bà con đồn thổi vừa trị được bách bịnh lại thêm trắng da dài tóc, ai nghe mà chẳng khoái, nên dần dần thu hút ngày càng đông nam thanh nữ tú từ Trà Vinh, Vĩnh Long, Tiền Giang, Long An,... sang để...tắm (Ai không tắm ngồi trên ghe bị chọi bùn dơ áo ấm ức rồi cũng tắm). Từ lễ hội tắm Cồn Tiên (Cánh Nhà Báo gọi nôm na là bãi tắm Vũng Tàu 2. Người đông đến độ Cảnh sát giao thông đường bộ, đường thuỷ phải can thiệp để đảm bảo trật tự an toàn) bên Châu Thành lan sang lễ hội trái cây phía Chợ Lách (cách sông Hàm Luông, muốn qua lại phải luỵ phà Hàm Luông hoặc phà Tân Phú). Sau nầy tỉnh quyết định chọn ngày Tết Đoan ngọ hàng năm làm ngày chính thức Lễ hội và Hội thi Trái cây ngon an toàn và sạch. Đáng tiếc là gần đây Lễ hội không còn tiết mục tắm cồn Tiên vui vẻ. Bởi lẽ, bãi cồn Tiên đã bị bọn trọc phú ao hoá nuôi cá da trơn, dơ bẩn ma nào tắm nổi.

Mùa núm mối mỗi năm chỉ diễn ra chưa đến hai tháng. Song, trong khoảng thời gian ngắn ngủi đó nó đã để lại trong đời mỗi người dân miệt vườn biết bao kỷ niệm. Kỷ niệm, chủ yếu không phải từ sự ăn, cũng không từ sự nhổ (Được nhổ núm cảm giác sướng hơn ăn núm - nhất là người háo ăn núm mối. Ai không tin cứ ăn cho nhiều vào rồi tức thời sẽ thấy hậu quả xấu), mà còn tuỳ thuộc nhiều sự... khác. Đó là, một cảm giác man mác, ở gần ta cảm nhận không hết, khi xa thì da diết luyến nhớ, tựa cô dâu đẫm nước mắt trong ngày vu quy - cô cảm thương mẹ cha, gia đình hay luyến tiếc một thời con gái?

Tôi có người bạn làm bên ngành Truyền hình ước vọng mãi làm một bộ phim về núm mối, với cận cảnh núm mối mọc và... Anh hẹn, tôi chờ nhiều bận rồi mà đâu chẳng ra đâu. Mới đây, tình cờ gặp lại anh bảo vẫn còn ý định đó và quyết tâm làm liền. Hy vọng...?

"Ai...núm mối... núm mối hôn" . Mời bạn về quê tôi một lần để biết thế nào là thương nhớ...núm ./.

Cát Hoàng